Ezechiël 38 en 39 komen in Openbaring 20 terug en hebben tot veel speculaties geleid. Om wie of wat gaat het bij ‘Gog en Magog’? Indrukwekkend en bemoedigend zijn deze hoofdstukken. Niet alles ervan kan aan de orde komen in de preek. Twee bijzonderheden (de stad Hamona uit 39:16 en het gruwelijke banket uit 39:17vv) komen kort in voetnoot xvi aan de orde. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

De preek is te luisteren als podcast.

Gemeente van de Heer

1         Ingrijpender dan de Corona-crisis!?
Soms zeggen mensen dat Corona het ingrijpendste is dat wij ooit zullen meemaken. Dat is op zich geen vreemde uitspraak, gezien de ellende die dit virus met zich meebrengt. Aan de andere kant: wees voorzichtig met zulke uitspraken. Niemand weet wat de toekomst brengt.

Daar komt wat bij. Wie in God gelooft houdt rekening met zijn dag. De dag die in de Bijbel ook wel ‘de jongste dag’ wordt genoemd. Dat is een dag waarop recht wordt gedaan. Een dag van oordeel, wraak, vergelding, beloning en rechtvaardiging. Op die dag wordt alle kwaad vernietigd. Alle virussen de deur gewezen. Onrecht wordt rechtgezet. Aan alle vormen van discriminatie komt een eind. Alle tegenstand tegen God en zijn goede wereld wordt gebroken.

Over die dag profeteert Ezechiël 38 en 39.[i] Deze hoofdstukken horen bij elkaar gaan over een ‘verre toekomst’ (Ezechiël 38:8). Pas helemaal op het einde van de Bijbel komen deze hoofdstukken terug in Openbaring 20. Johannes ziet het einde van Gods tegenstander, de beestachtige Satan. En het einde van de dood. Op die dag komt ieder mens voor Jezus te staan. Je zult rekenschap moeten afleggen voor de Majesteit. Dát is de meest ingrijpende ‘dag’ ooit.

2         Ezechiël 38 en 39 goed lezen.
Gemeente, lees Ezechiël 38 en 39 alsjeblieft goed. Daarmee bedoel ik twee dingen.

A         Toekomst vol van hoop.
Ezechiël 38 en 39 is bedoeld om Gods kinderen moed te geven – niet om angst aan te jagen. Het refrein in deze hoofdstukken is dat God ervoor zorgt dat zijn volk veilig kan leven – bevrijd van alle tegenstand en vijanden (38:10-23). Het gaat om Gods ‘toekomst vol van hoop’ (Sela). Welk gevaar je ook maar kunt bedenken; God pakt het aan en zet het aan de kant. Hij neemt het voor je op.

Je krijgt meer oog voor dit aspect als je Ezechiël 38 en 39 in het geheel van het profetenboek leest. Ezechiël 37 zegt dat Gods Geest het dode volk zal opwekken en dat het volk terug mag naar het land.[ii] Ezechiël 40-48 vertellen hoe dat leven eruit ziet. Die hoofdstukken gaan over Gods tempel waarin Hij in hun midden zal zijn. Tussen die hoofdstukken in gaat het over de vernietiging van het kwaad.

Vergelijk Ezechiël 38 en 39 met schoonmaken. Eerst ruim je de troep op. Dan maak je de boel fris met een sopje. Als je het andersom doet, blijf je met vuiligheid zitten. Ezechiël 38 en 39 ruimen op. Zo is de boel schoon voor God en zijn volk om in eindeloze vrede te leven (Ezechiël 40-48).

Wees dus niet bang voor dit soort hoofdstukken, gemeente, maar leef in verbondenheid met Jezus en zie uit naar zijn dag.

B         Gods recht.
Met ‘goed lezen’ van deze hoofdstukken bedoel ik in de tweede plaats iets fundamentelers; dat je ze überhaupt leest. Hedendaagse westerse christenen hebben het niet graag over Gods oordeel.[iii] Wij skippen Ezechiël en zoveel andere ‘lastige’ Bijbelteksten gewoon. Of we spreken over Gods liefde (enerzijds) en Gods oordeel (anderzijds) – en kiezen dan voor de eerste. Maar God is Een (Deuteronomium 6:4). Een in zijn barmhartigheid en recht (Ezechiël 39:21[iv]).

Natuurlijk; misschien spraken christenen ‘vroeger’ veel te makkelijk over ‘hel en verdoemenis’ en is het goed om dat anders te doen. Uitstekend en belangrijk nu het merendeel in onze samenleving niet gelooft. Maar laten we ervoor waken het hele evangelie te aanvaarden en door te geven.

Denk hierbij aan het Nieuwe Testament. Het slot van Openbaring loopt parallel met het slot van Ezechiël. Na en doorheen Gods rechtvaardige oordeel (Openbaring 20) ontstaat de nieuwe, geheel bevrijde samenleving waar geen onrecht, slechtheid en tekort meer is (Openbaring 21 en 22).

Sla deze hoofdstukken dus niet over, broers en zussen. Doe dit: kijk naar hem die Gods recht is en brengt – juist aan dat vreselijke kruis op Golgota. Jezus bevrijdt. Hij alleen.

3         EEN regeert.
We bekijken Ezechiël 38 en 39 nader. Makkelijk zijn de hoofdstukken niet. Er zijn, bijvoorbeeld, bladzijden volgeschreven over de vraag wie ‘Gog van Magog’ is (Ezechiël 38:2). Het klinkt om te beginnen nogal pontificaal: Gog van Magog. Alleen al die naam komt bedreigend over. Het gaat over iemand voor wie je, als je die dreigt tegen te komen, liever een of twee blokjes omloopt. Misschien is dat precies het punt van Ezechiël.

Het meest aannemelijk is dat het bij ‘Gog van Magog’ gaat om een koning (koninkrijk) uit het Noorden (vanuit Israël gezien) die bekend stond om z’n bruutheid – een koninkrijk waarmee Israël echter nooit werkelijk in aanraking is gekomen. Maar alleen al die vreselijke verhalen….

Heel de Bijbel.
Wie hoofdstuk 38 en 39 goed leest, ontdekt daarin veel andere teksten uit Ezechiël en de Bijbel:

• Symboliek. De hoofdstukken 38 en 39 zijn goed (verdedigbaar) op te delen in zeven delen (38:1-9, 38:10-23, 39:1-6, 39:7-10, 39:11-16, 39:17-20, 39:21-29). Het symbolische getal van compleetheid. Zeven volken trekken onder leiding van Gog op (38:1-7), zeven plagen stuurt God op die legers af (38:21 en 22) en zeven jaar duurt het om de troep van deze legers op te ruimen (39:9). Deze symbolische getallen verwijzen naar Gods rechtsspraak over de zeven volken in de eerdere hoofdstukken van Ezechiël (25-32).[v] Het gaat om alles en allen. God maakt hierdoor duidelijk dat Hij over alles en allen gaat en de geschiedenis stuurt. God is geen nationalistische God. Hij is Schepper van hemel en aarde. Jezus is Heer van de volken.

• Definitieve Exodus. De plagen en straffen waarmee God rechtspreekt verwijzen naar de bevrijding van de Farao van Egypte, de Exodus (cf. Ezechiël 20[vi]). Dat ging gepaard met tien vreselijke plagen. God breekt de tegenstand. Gods rijk zál komen. Hetzelfde geldt voor het doel van Gods rechtsspraak. Het doel is niet de ander ‘een kopje kleiner te maken’. Het gaat erom Gods grootheid en heiligheid bekend te maken aan Israël en alle volken (Ezechiël 38:23, 39:22, cf. Exodus 6:7, 7:5, 14:4). Ieder mens, iedere cultuur zal belijden dat Jezus Heer is (Filippenzen 2:10 en 11). De Exodus van Ezechiël 38 en 39 is definitief. Jezus’ rijk kent geen einde (Nicea).

Weeën.
Het meest aannemelijk is daarom dat Ezechiël 38 en 39 op basis van bestaande namen/koninkrijken een beeld schetst van tegenstand tegen God en zijn rijk (zie Ezechiël 38:17[vii]). Daarbij gaat het om de toekomst (38:8). En om het samenkomen van alle anti-kracht. Het ziet eruit als ‘‘Gog’ en de hele de rataplan’ zegt Ezechiël. Dat is genoeg om totaal afgrijzen op te roepen. Paniek in de tent.

Gelovigen moeten ervoor uitkijken te makkelijk verbindingen te maken met bestaande hedendaagse gebeurtenissen, koninkrijken of namen om aan de hand daarvan te zeggen of Gods koninkrijk al bijna komt (Ezechiël 38/39, Openbaring 20). Achteraf blijkt deze invulling toch niet te kloppen. Dat doet geen goed.

Andersom is het ook zo. Tegenstand tegen Gods koninkrijk krijgt een concreet gezicht. Hitler wilde als ‘Gog’ het Joodse volk uitroeien. Met beestachtig (Openbaring) kwaad in oorlogen en genocide zijn we in de recente geschiedenis geconfronteerd. Jezus’ komst gaat gepaard met nietsontziende onderdrukking en vervolging van gelovigen – zoals we zien aan de lijdende kerk.[viii]

Vandaag krijgen we te maken met een vreselijk virus dat ons wereldwijd angst aanjaagt en onzeker maakt. In protesten tegen racisme horen we van Gods plan dat goed is voor alle volken en culturen (Openbaring 5:9 en 10).[ix]

We herkennen in deze dingen de ‘weeën’ die onderdeel uitmaken van de komst van Gods nieuwe wereld (Romeinen 8, Openbaring). Eens komt de allerlaatste van die weeën. Ezechiël 38 en 39 laten het als een soort röntgenfoto zien (dwarsdoorsnede).

God regeert.
En kijk dan goed, gemeente. Kijk op naar je God en Heer.[x] Wat Ezechiël zegt is adembenemend. Deze anti-kracht ‘Gog’ haalt zich van alles in z’n hoofd. Hij zal wel even komen roven, plunderen en moorden (38:10-13). Niemand kan tegen hem op.

Maar GOD STAAT ERBOVEN. Er staat zelfs dat God deze anti-kracht op zijn volk afstuurt (38:14 vv). Daarmee laat God merken dat Hij het kwaad de baas is.[xi] Het is niet de ene kracht tegen de andere. EEN is HEER – zegt Ezechiël. Het loopt God niet uit de hand.[xii] Hij stuurt door dwars door de ellende heen naar de komst van zijn rijk waarin Hij alles in allen is (1 Korintiërs 15:28).

Daarom; lof aan God. Geprezen de Vader, de Zoon en de Geest. Zoals het was in den beginne – zo zal het zijn tot in eeuwigheid.

4         Volmaakt gelukkig.
Gemeente, wat zijn Ezechiël 38 en 39 indrukwekkende hoofdstukken als opmaat naar Gods verschijning in heerlijkheid (Ezechiël 40-48).

Gemeente, wij kennen hem in wie Gods dag van Ezechiël 38 en 39 begonnen is. Toen Jezus stierf en toen hij opstond beefde de aarde (Ezechiël 38:19).[xiii] Jezus heeft de dood overwonnen en ‘de sterke’ gebonden.[xiv] Het is begonnen, gemeente. Jezus komt eraan.[xv] Gerust mag je het evangelie zo samenvatten; Jezus komt. Ezechiël zegt het ons aan.

Een aantal interessante details uit deze hoofdstukken laat ik liggen.[xvi] Maar deze snoeiharde hoofdstukken eindigen opvallend en ontroerend mooi.[xvii] En daarvoor wel kort aandacht.

Heel Gods volk.
Er staat, voor het eerst, dat God zich over heel zijn volk zal ontfermen (Ezechiël 39:25 en 28, cf. Romeinen 11:26). Wat schitterend. Niet een restje dat overblijft. Niet een enkeling. Gods eindeloos grote genade wint. God ‘giet zijn Geest uit’ (Ezechiël 39:29). Een hoosbui. Een plensbui na een lange tijd van droogte. Gods Geest breekt nieuwe verten open (cf. Ezechiël 47[xviii]).

God zien.
Het allermooiste is voor het laatst bewaard. God zegt dat Hij zijn gelaat niet meer voor zijn volk zal verbergen (Ezechiël 39:29b). Dát is de ellende; dat God de andere kant opkijkt. Zoals je soms in kwaadheid tegen een ander zegt hem/haar niet meer te willen zien. Maar nu doet God anders. Hij verbergt zich niet langer. Ezechiël 39:29 zegt negatief wat Openbaring positief en onomwonden profeteert:

Zijn (Gods) dienaren zullen Hem vereren en Hem met eigen ogen zien
(Openbaring 22:3)[xix]

Dit is het volmaakte geluk. Dit is leven zoals God het voor ogen heeft. Leven in zijn nabijheid. In harmonie met God, elkaar en alles wat God maakt. ‘Zie het was zeer goed’ (Genesis 1) komt tot vervulling. Het is volmaakt. Dit is het leven dat de goede herder ons geeft (Johannes 10:10b).

Gemeente, dit geluk is voor jullie. Het is, in geloof, van jullie.

Gemeente, volg Jezus.
Vind je geluk in hem.
Volg hem in alles.
In heb in hem de ander lief.

---

Zie KNOWN. Inleiding op een serie Ezechiël-preken.

[i] ‘De dag van de HEER’ komt al vroeg in het Bijbelboek Ezechiël voor – en loopt als een van de rode draden door dit Bijbelboek heen. Zie De dag van de HEER komt eraan. Preek Ezechiël 7. En zie op het einde van KNOWN. Inleiding op een serie preken over Ezechiël.
[ii] Zie preek Goede Vrijdag en preek Pasen over Ezechiël 37.
[iii] Zie KNOWN. Inleiding op Ezechiël-preken. En Christen-populisme helpt niet (blogpost eind 2016). En zie de volgende voetnoot (Psalm 48).
[iv] In dit vers wordt recht met ‘oordeel’ vertaald. Gods recht herstelt; door oordeel heen komt er een samenleving vol vrede. Zie ook preek Psalm 48 waar duidelijk wordt dat hedendaagse vertalers moeite hebben met Gods oordeel.
[v] Zie Jezus, Heer van de volken. Preek (delen van) Ezechiël 25-32.
[vi] Zie Hoe God ons een spiegel voorhoudt. Vooral onder punt 3 Nieuwe Exodus in Jezus van die preek.
[vii] Het punt van dit vers is dat er geen (ons bekende) profetieën tegen Gog bestaan. Wel zijn er genoeg Bijbelse profetieën (bekend) tegen allerlei koninkrijken uit het Noorden.
[viii] Zie Geloof in God want Hij beloont wie Hem zoekt. Preek Hebreeën 11. En zie Hier is het elke dag Pasen (aanslagen op kerk bij Paasfeest).
[ix] Net zoals in de aandacht voor de redding van onze planeet Gods stem te horen is. Zie Er is (g)een Plan(et) B. Preek over geloof en klimaat.
[x] Psalm 46 hoort bij Ezechiël 38 en 39. Dat lied gaat over Gods wonderlijke redding. Zie Wereldwijd bant God oorlogen uit en Crisis-bestendig leven (twee preken over Psalm 46).
[xi] Zie Hoe God trouw is in vloek en zegen. Preek over de lastigste verzen van Ezechiël (20:25 en 26) waaruit blijkt dat God werken kan in door Hem zelf verboden kwaad.
[xii] Zie preek over Gods voorzienigheid HC 10.
[xiii] Zie de preek Goede Vrijdag over Ezechiël 37.
[xiv] Zie Jezus blijkt de allersterkste te zijn. Preek Matteüs 12.
[xv] Zie Jezus komt eraan. Preek Hemelvaart.
[xvi] Te denken is aan de stad Hamona waar het leger van Gog begraven ligt (39:16). Is het zo te zien dat dit later de stad wordt met de naam ‘De HEER is daar’ (laatste zin van boek Ezechiël)? Er staat dat die stad voortaan ‘De HEER is daar’ heet (Ezechiël 48:35). Naar welke werkelijkheid zou dat verwijzen! Aan de ellende van vroeger wordt niet meer gedacht – het eerste is voorbij, Openbaring 21:4 – maar het gaat er ook niet omheen. Gods transformerende kracht maakt alles nieuw.
Een ander punt is Gods maal dat aangericht wordt (39:17vv). Het is gruwelijk. Al helemaal als je je realiseert dat dit tegen al Gods wetten ingaat (bloed drinken, onreine dieren doen mee). Dit maal is het tegenbeeld van het feestmaal dat God voor de zijnen bereidt (Jesaja 25:6, Psalm 23); het kwaad gaat er echt en helemaal aan. Kies voor de God van het leven.
[xvii] Die wonderlijke combinatie zie je vaker in Ezechiël. Neem het smerige hoofdstuk 16, zie preek daarover.
[xviii] Binnenkort hoop ik over dat hoofdstuk te preken.
[xix] Mystieken ‘zien’ God. Er is veel discussie over de vraag wat de visio Dei inhoudt. Ezechiël en Openbaring discussiëren niet; ze profeteren.

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
Psalm 92: 2 en 5 U maakt mij opgetogen https://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-92
Samenvatting van de geboden
GK 157: 1 t/m 4 Heer, ik kom tot U
Gebed
Kindermoment
Kinderlied
Lezing Ezechiël 38 en 39:21-29
Opw. 382 O, Heer, de nacht komt over ons https://www.youtube.com/watch?v=6iVoX18Sadk
Verkondiging God vernietigt het kwaad
Psalm 46: 2 en 3 https://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-46
Nicea
GK 94: 4 en 5 (O die dag van heil en loon, dag van wraak en vuur), Paaslied
Dankgebed en voorbede
Collecte
Eens zal op de grote morgen https://nederlandzingt.eo.nl/lied/eens-zal-op-de-grote-morgen/POMS_EO_1449461?cHash=03814af84b88e7577e0d2a7e0620338b
Zegen