In de kerk kijk je niet vreemd op van de heel wonderlijke uitspraak dat je kind van God bent. In Galaten 4 voegt Paulus eraan toe: je bent ook kind van Sara en kind van het hemelse Jeruzalem. Wat betekent dit? Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         Je bent een kind van Sara (Galaten 4:21-23).
Als je avondmaal viert, ervaar je de vrijheid die Jezus je geeft. Je bent bevrijd van de vloek van de wet (Galaten 3:13) en van de machten van de wereld (4:3). Je bent een kind van Abraham (3:7). Ja; zelfs een kind van God (3:26).

Galaten 4 voegt daar nog wat aan toe. Dat je kind van God bent is – hoe bijzonder dat ook is – een bekende uitdrukking in de kerk. Maar Paulus zegt ook: je bent mijn kind (4:19). Daarmee bedoelt Paulus dat de Galaten dankzij hem – zijn verkondiging – tot geloof zijn gekomen. Paulus heeft de Galaten Jezus leren kennen. Zo heeft hij ze ‘gebaard’ (4:19).

En ook daar houdt Paulus niet op. Zonet lazen we Galaten 4:21-23: je bent een kind van Sara (cf. 4:31).

Vrijheid in Jezus.
Zie jij jezelf als een kind van Sara? Wat bedoelt Paulus?

Dit is de situatie: die neppredikers die Paulus achterna reizen doen niet zomaar wat. Ze komen aan met de ‘Schrift en de belijdenis’ (zouden wij zeggen). ‘God zegt toch…’; en dan wijzen ze op alles wat God in de heilige boeken heeft gezegd. En Paulus gaat in de tegenaanval. Als jullie zo dol zijn op de wet/Bijbel; luisteren jullie wel naar de wet (4:21)? Hij geeft die neppredikers een koekje van eigen deeg. Beginnen zij over Abram, bij hem horen door besnijdenis en je houden aan allerlei voorschriften? Paulus zet een stap terug. Kind van Abram zijn zegt niet zoveel want Abram had twee zonen. Een van slavin Hagar en een van Sara, geen slavin maar vrij; getrouwd met Abram. De eerste, Ismaël, is geboren omdat Abram en Sara dachten dat zij geen ouders meer konden worden. Je wilt God een handje helpen. Logisch want God beloofde gouden bergen maar hoe kan er in vredesnaam iets van terecht komen? Misschien denk jij ook wel eens zoiets. Wat wil God met mijn leven? Bestaat Hij eigenlijk wel? Zo dachten Abram en Sara God te helpen om dan maar via Hagar een kind te krijgen.

Maar God komt zijn belofte na. Hij gaf aan Abram en Sara een kind; Isaak. Kind van de belofte. Dit is de weg naar de verlosser, Jezus. Op deze manier ontvangt ieder die gelooft de belofte, Gods Geest. In dit stukje maakt Paulus op een andere manier hetzelfde punt als in hoofdstuk 3 (waarin het gaat over de belofte en de wet).[i]

Kies voor Jezus.
Vanmorgen vieren we avondmaal als kinderen van Sara. God komt zijn beloften na. God maakt het onmogelijke waar. Sara werd moeder terwijl zij en Abram daar niet meer op hadden gerekend. Dat wijst Paulus aan. Hij ziet daarin een teken/voorafschaduwing van het grootste wonder ooit. Dat Jezus stierf op Golgota. Dat zijn graf open ging. Gods nieuwe dag is begonnen.

Hoe vier jij avondmaal? Wat verwacht jij van God? Wat is voor jou onmogelijk? Paulus laat de Galaten kiezen. Die neppredikers doen gewichtig maar brengen hun voorwaarden mee. Paulus wijst op dé zoon van Sara; Jezus (3:16).

Die Heer spreekt vandaag. Ga je gebukt gaan onder je lasten, moeiten en vragen (slaaf)? Leef met hem die heeft gezegd: Kom naar mij met je lasten en ik geef rust; neem mijn last/juk op je want die is licht (Matteüs 11).[ii] Kies voor Jezus en wees zo kind van Abram en Sara.

Viering heilig avondmaal en na afloop zingen GK 125 (Alles in allen)

2         Het nieuwe verbond in de Geest (Galaten 4:24-27).
Als mensen mij iets technisch uitleggen over een computer ofzo, haak ik vrij snel af. Daar liggen, zogezegd, mijn gaven niet.

De verzen die we net lazen zijn zo ingewikkeld dat je makkelijk kunt denken: ‘laat maar zitten’. De grap is vooral dat Paulus deze zinnen net zo goed niet had kunnen opschrijven. Dat wil zeggen: hij heeft ze niet nodig om zijn punt te maken (nl. dat je net als Sara en Abram vrij bent als je in Jezus gelooft).

Waarom schrijft hij dan toch en waar gaat het over? Paulus gaat verder op het ingeslagen pad. Kind van Abram zijn zegt niks. Je moet kiezen hoe je Abrams kind bent (zie punt 1). Het gaat om de vrijheid van het geloof in Jezus. De vrijheid die de neppredikers afpakten. Die vlieger gaat ook op voor het verbond. Dat je bij Gods verbond hoort – waarover die neppredikers begonnen – zegt ook niks want ook dat kan op twee manieren. Paulus heeft het over twee verbonden (4:24). Zo horen deze stukje bij elkaar. Twee zonen (belofte/slaaf). Twee verbonden (slaaf/Geest). De verzen 24-27 zijn een uitweiding/verdieping.

Waarschijnlijk is het zo dat Paulus in deze verzen de leer van die neppredikers oppakt. Zij begonnen over Gods belofte aan Abram. Het verbond dat God met Abram oprichtte. En betrokken daar ook Gods verbond op de Sinaï bij (Exodus). En dan Jeruzalem met die tempel (4:25/26). Wat een eerbiedwaardige plek. Zo kwamen ze tot een geheel dat behoorlijk indrukwekkend klonk. En bovendien stond als een huis. De Schrift zegt het immers. Geen speld tussen te krijgen.

Jezus’ licht.
Maar Paulus is vanaf het begin van zijn brief duidelijk over wie hij is, waar hij staat en wat dat betekent. Hij is een apostel van Christus (1:1).[iii] Sinds zijn radicale ommekeer leest hij de Bijbel anders. Als je alleen maar de Schriften (Oude Testament) had zou je waarschijnlijk die neppredikers gelijk geven. Hun idee lijkt sterker en beter gefundeerd. Maar nu is Jezus gekomen. Alles komt in het stralende licht te staan van Jezus (Lucas 24:13-53). Alles. Jeruzalem indrukwekkend? Ach – Paulus ging er pas drie jaar na zijn bekering heen, op z’n dooie gemak (Galaten 1:17).[iv] Het gaat om het hemelse Jeruzalem (4:26). Dat is, net als Sara, onze moeder.

Ten opzichte van die neppredikers durft Paulus gerust te zeggen dat de Sinaï slaven voortbrengt, net zoals slavin Hagar. Hiermee geeft Paulus die neppredikers meer dan een schop tegen de schenen. Hij schoffelt hun zorgvuldig opgebouwde leer onderuit.

Als gereformeerd/protestants christen kun je trouwens ook schrikken van de zinnen die Paulus hier laat opschrijven. Wij lezen toch ook Gods wet, gegeven op de Sinaï? Wij zijn toch zeker geen tot slaaf gemaakten? Eerder kwam dit punt al aan de orde in Galaten 4:3 waarin Paulus op z’n minst suggereert dat de wet hoort bij de machten van de wereld.[v] Een en ander heeft te maken met de specifieke situatie van de Galatenbrief. Die brief is messcherp en, zo je wilt, ongenuanceerd omdat er zoveel op het spel staat. Ergens anders zegt Paulus dit ‘rustiger’, ‘evenwichtiger’ (het blijft spannend):

Hij (God) heeft ons geschikt gemaakt om het nieuwe verbond te dienen: niet het verbond van een geschreven wet, maar dat van zijn Geest. Want de letter doodt, maar de Geest maakt levend
(2 Korintiërs 3:6).

Alles nieuw.
Zie je wat Paulus doet en hoe bijzonder en inspirerend dat is? Een nieuw verbond. God die in Jezus en door zijn Geest vernieuwt. Zo hebben de profeten dat aangekondigd (Ezechiël 34&36).[vi] Het nieuwe Jeruzalem komt (4:26, Jesaja 65/66). Paulus ziet na zijn ontmoeting met Jezus zo scherp dat hij dat nieuwe Jeruzalem al waarneemt in Gods weg met Abram en Sara (cf. Hebreeën 11:10).

Dit stukje, gemeente, is ingewikkeld. Maar als je goed luistert schittert het licht. Het nodigt je niet alleen uit om de Bijbel te lezen (ook wat wij noemen het Oude Testament). Maar ook om dat goed te doen. In Jezus. Hij leeft. En kijk dan vervolgens in Jezus ook naar jezelf en elkaar. Doe dat als je avondmaal viert of daar getuige van bent. Jezus maakt je een nieuw mens. Breek met wat verkeerd is in je leven. Laat je zonden hier achter. Jezus weet er raad mee. Laat je in dienst nemen door de Geest. Zet je gaven in om God en de ander te dienen.

Vieren heilig avondmaal en zingen LB 766:1

3         Alleen Christus en die gekruisigd (Galaten 4:28-31).
Op Goede Vrijdag hebben we naar Galaten 3:13 geluisterd.[vii] Maar liefst zes verschillende Bijbelteksten (Oude Testament) heeft Paulus in z’n hoofd als hij schrijft over Jezus’ dood aan het kruis.

In het stukje dat we nu lezen merk je opnieuw aan hoeveel Paulus denkt als hij de Galaten schrijft. Het gaat over Genesis (Sara, Abram) en Exodus (Sinaï). Met name de profetieën van Jesaja (54, 65 en 66) waar we net uit lazen; over de onvruchtbare vrouw die kinderen krijgt en het hemelse Jeruzalem staan Paulus voor ogen. Pal na het gedeelte waarin het gaat over ‘de lijdende knecht’ (Jesaja 53).[viii] Het is zowat heel de Schrift die hier aan bod komt (Oude Testament).

Zo ziet Paulus het: Golgota leek volstrekt ‘onvruchtbaar’, leeg en zinloos (Sara, Jesaja). Maar juist daar heeft God de basis voor zijn nieuwe wereld neergelegd en gewerkt aan ‘gezinsuitbreiding’ (gebaard); zijn gemeente.

Het is begonnen.
Paulus ziet hoe die eeuwenoude profetieën vorm krijgen in de kerken van Galaten. Al die ‘kinderen’ die erbij komen. Vrije mensen, tot slaaf gemaakten, vrouwen en mannen, Joden en Grieken – ieder die in Jezus gelooft (Galaten 3:27&28). Paulus ziet ook hoe de geschiedenis zich herhaalt. Ismaël zat Isaak dwars. Dat is geen plagerijtje. Eerder is te denken aan vormen van vernedering, misschien zelfs haat en nijd. ‘Zo worden nu ook wij vervolgd’ zegt Paulus (4:29). Zo ziet Paulus die neppredikers. Als vervolgers. Als spionnen die de gemeente tot slaaf willen maken (2:4).[ix] Paulus zegt: als je je dan toch zo graag aan de wet/Schrift houdt, doe dan ook wat de Schrift zegt. Abram moest Hagar en Ismaël toch wegsturen (4:30)? Pas dat toe. Met andere woorden: in de kerk/thuisgemeente van Jezus is geen ruimte voor Paulus en die neppredikers. Wijs hen de deur. ‘Want wij zijn kinderen van de vrijgeboren vrouw’ Sara (4:31). Alleen Jezus en die gekruisigd. Neem en eet. Gedenk en geloof.

God houdt van je.
Gemeente, dit gedeelte bepaalt je er extra bij hoe bijzonder Gods werk is. De vraag die speelde bij de Galaten was: wanneer hoor je erbij? En die neppredikers hadden daar wel een antwoord op. In onze tijd speelt die vraag net zo goed. Wanneer hoor ik erbij? In je klas. Op je werk. In de kerk. In de maatschappij. Er worden zoveel antwoorden gegeven. Mensen hebben (mooie) ideeën over een inclusieve samenleving. Jij denkt misschien dat je met bepaald gedrag geaccepteerd wordt. Of je hebt gemerkt dat je er snel buiten valt.

Vanmorgen lezen we Galaten 4 aan deze tafel. Het refrein van al deze heel verschillende verzen is gelijk. God is iets nieuws begonnen in Jezus. En het is van alle tijden dat mensen dat zo wonderlijk vinden dat ze dat (haast) niet kunnen geloven. Abram en Sara dachten: dan maar via Hagar. Die neppredikers zeiden: Jezus o.k. maar ook nog een beetje van de Sinaï erbij (wet).

Maar God houdt voet bij stuk. Hij komt zijn beloften na. God zegt: mijn weg leidt tot het doel. Alleen mijn weg (Psalm 18). Zo ontstaat de familie van het geloof. De kerk van alle tijden. Het hemelse Jeruzalem. De stralende bruid.

Heb Jezus lief, gemeente.
En in hem al diegenen die God op je weg plaatst.

Viering heilig avondmaal en zingen LB 766:3

——- ——— ———

[i] Zie Pinksterpreek Galaten 3.
[ii] Zie Welke rust Jezus geeft. Preek Matteüs 11:28-30.
[iii] Zie preek Galaten 1:1-10. God is niet de God van de wet maar de Vader van Jezus (Luther).
[iv] Zie preek Galaten 1:13-24.
[v] Zie preek Bevrijd van alle machten, Galaten 4:1-11.
[vi] Zie preek Ezechiël 34 en preek Ezechiël 36.
[vii] Zie preek Galaten 3:13.
[viii] Eerder dan in Jesaja 53 komt de lijdende knecht/dienaar in beeld, zie preek Jesaja 51.
[ix] Zie preek Galaten 2:1-14.

Voorbeeldliturgie

Welkom

Votum en groet (Sela)
Eenmaal maakt U alles weer nieuw, Opwekking 818

Gebed

Kinderen naar voren
Van A tot Z (OTH 472)
Kinderen naar kring (komen voor de derde tafel weer terug)

Viering heilig avondmaal (formulier 4)
GK 161:1 en 2 Heer, U bent mijn leven (geloofsbelijdenis, staande)

Nodiging en viering tafel 1

• Galaten 4:21-23 Vertelt u eens
• Overdenking Een kind van Sara
• Opwekking en viering heilig avondmaal
• GK 125:1 en 6 Alles in allen

Nodiging en viering tafel 2

• Jesaja 54:1-3a Jubel, onvruchtbare vrouw…. zul je je uitbreiden.
• Jesaja 65:17 en 18 Zie ik schep een nieuwe hemel…
• Galaten 4:24-27 Dit heeft een diepere betekenis
• Overdenking Een nieuw verbond
• Viering heilig avondmaal
• LB 766:1 Ik zag een nieuwe hemel

Kinderen komen terug uit kring

Nodiging en viering tafel 3

• Galaten 4:28-31 En u, broeders en zusters…
• Overdenking 3 Alleen Christus en die gekruisigd
• viering heilig avondmaal
• LB 766:3 De koning die zijn troon heeft…

Dankgebed en voorbede

Wij kiezen voor de vrijheid (wet van de Geest, 2 Korintiërs 3:6).

Collecte

DNP Psalm 18:9 en 10 De vrede van de HEER

Zegen
Amen (gezongen)

Verdere ontmoeting

Gemeente van de Heer