Sommige mensen geven met Kerst cadeaus. Je pakt die uit om te zien wat erin zit. Galaten 4:4-7 is een Kerstcadeau. De inhoud is een geweldige schat. De preek wil helpen bij het ‘uitpakken’ van die schat. Je kunt de preek beluisteren via mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         Kerst: God begint iets nieuws.
Na twee jaar met allerlei beperkingen vieren we vandaag samen Kerst. ‘Komt allen tezamen, jubelend van vreugde’! Dat zingt toch een stuk beter in een goedgevulde kerk dan in een bijna leeg gebouw. Zalig Kerstfeest, gemeente!

We luisteren vandaag naar Galaten 4. In de afgelopen weken hebben we ons voorbereid op Kerst. We stonden stil bij het slot van Galaten 3 en het begin van hoofdstuk 4. We staan niet langer onder toezicht nu het geloof/Christus is gekomen (Galaten 3:25).[i] Dat toezicht wordt in hoofdstuk 4 nader beschreven. Het gaat om machten van de wereld. Machten die zowel Joden als Grieken eronder hielden (Galaten 4:3).[ii] Paulus schetst de contouren van een werelddrama. De spanning wordt opgebouwd. Verwachting wordt gewekt.

Goddelijk ingrijpen.
Dan komt Galaten 4:4-7 over Kerst. Gód heeft…! Hier ligt het zwaartepunt. God grijpt in. God gaat alle (wereldse) machten aanpakken. Er komt bevrijding voor Gods volk en alle volken. Voor Joden en Grieken (Galaten 3:28). Voor ieder die gelooft. God zond zijn zoon (Galaten 4:5). ‘Zoon’ duidt op een unieke relatie van God de Vader en zijn zoon Jezus Christus. Dat God zijn zoon zendt wil dus niet zeggen dat Jezus een soort profeet is (zoals God in het Oude Testament een profeet stuurde). Het gaat erom dat God in Jezus een nieuw tijdperk begint. God zelf verschijnt op het toneel (cf. Matteüs 1:23[iii]). De tijd van geloof en bevrijding breekt aan. De tijd waarin je niet langer een slaaf van wie of wat ook maar bent maar een kind van God (Galaten 4:5-7, No longer slaves)!

Galaten 4 sluit aan bij het begin van de brief. Het gaat om het volstrekt nieuwe dat God doet in zijn zoon. Daarmee opent de brief: Jezus heeft zich gegeven om ons te bevrijden uit deze door het kwaad beheerste wereld, overeenkomstig de wil van onze God en Vader (Galaten 1:4).[iv] Kerst is zoiets als de allereerste maanlanding. Neil Armstrong zei dat het voor hem een kleine stap was maar voor de mensheid een grote sprong. Zo is het bij Kerst. Een klein kind (Lucas 2). Geboren zoals jij en ik geboren werden. Er was nota bene geen plek voor hem in de herberg. Zo klein. Ondertussen breekt Gods koninkrijk baan. Onstuitbaar.

2         Hoe God verlost (bestemde tijd/volheid van de tijd).
We bekijken het Kerstevangelie (Lucas 2) vanuit Galaten.[v] Het evangelie vertelt dat Jezus geboren is. Paulus zegt dat die geboorte plaatsvond ‘toen de bestemde tijd gekomen was’ (volheid van de tijd). Toen zond God zijn zoon. Lucas vertelt wanneer en hoe Jezus geboren is. Paulus zet die geboorte in een groter perspectief. Daar gaan we naar kijken. Wat betekent ‘de bestemde tijd’? En wat betekent dat voor jou en mij? Ik sta stil bij drie dingen.

I           Romeinse vrede. ‘Geschikte’ omstandigheden.
Je kunt allereerst denken aan de tijd waarin Jezus geboren is. Gods volk zuchtte onder Romeinse overheersing (zoals eeuwen daarvoor onder de farao). Er zijn mensen die erop wijzen dat de tijd van het Romeinse rijk juist de ideale tijd was voor de komst van Gods zoon. Denk aan de Romeinse vrede (pax romana). Grote gebieden die aan elkaar verbonden waren door nieuw geplaveide paden. Maar denk ook aan de gruwelijke dood van het kruis. Een executievorm die de brute Romeinen van andere culturen hadden overgenomen. In de kruisdood lieten de Romeinen zien waar het op stond. Romeinse vrede. Ja. Maar mocht je je verzetten tegen die ‘vrede’ en mocht dat verzet uit de hand lopen – dan hadden de Romeinen in die kruisdood een afschrikwekkend symbool waarin zij lieten zien dat zij de baas waren en de rest onderworpen/slaaf. Alles stond in het teken van het feit dat de romeinse keizer heer (kurios) is; gods zoon.

Uitgerekend in die tijd wordt Gods zoon mens. En al die Romeinse uitvindingen voor het bestendigen van hun rijk worden instrumenten in Gods hand. God gebruikt de Romeinse keizer zoals Hij in het Oude Testament heersers en machten gebruikt om zijn majesteit te laten zien (Ezechiël 38&39[vi]). En de manier waarop God dat doet gaat heel ver. God gebruikt zelfs die meest gruwelijke slavendood, de vloekdood aan het kruis (Galaten 3:13[vii]), om te laten zien wie Hij is. Jezus is Heer (Filippenzen 2). Niet een die kwam om gediend te worden maar om te dienen en zijn leven te geven als een losprijs voor velen (Marcus 10:45).[viii] Zo keert God alles om. Die mooi aangelegde wegen gebruikt de Geest om het evangelie de wereld over te laten gaan. Jezus’ gemeenten in Galatië waren er zelf het levende bewijs van.[ix] Hoe bijzonder moet het in de tijd van de Romeinse vrede hebben geklonken dat nieuwtestamentische brieven zo beginnen: ‘genade voor u en vrede van God onze Vader en van onze Heer Jezus Christus’. Een nieuwe Heer. Een nieuw bewind. Goed en mooi voor iedereen.

Zo kun je ‘de bestemde tijd’ van Galaten 4:4 lezen. Alle tijden in zijn in Gods hand (Psalm 31). Een bemoediging. Ervaar je dat iets onmogelijk is? Loop je vast? Alle tijden zijn in Gods hand. Heel je leven. God doet wonderen. Hij komt zijn doel. In en met de geschiedenis. Ook met jouw leven. Vertrouw Hem.

II         Gods weg met Israël en de volken.
Er valt aan nog wat anders te denken bij ‘de bestemde tijd’. Een uitleg die beter (want directer) aansluit bij Galaten 3 en 4.

De Bijbel zegt dat God alle volken hun plek (op de aarde en in de geschiedenis) toekent en er zijn Bijbelteksten die erop duiden dat hemelse machten die volken onder hun hoede hebben (Deuteronomium 32:8, Daniël 10 en 12, Handelingen 17:26vv). Ook als God een speciale relatie, een verbond, aangaat met Israël zijn ‘de volken’ bij God niet uit beeld (Ezechiël 25-32[x], Psalm 87). Hoe zou het ook kunnen? God is immers Schepper van hemel en aarde. Van ieder mens en van alle volken. Na het debacle van de torenbouw van Babel roept God Abram om in hem alle volken te zegenen (Genesis 12, Galaten 3:8).

Het punt is: als je de loop van heel de geschiedenis overziet, wordt duidelijk dat niemand uitkomt bij God op de manier zoals God het voor ogen heeft. Joden redden het niet met de wet. Hun leven loopt vast in de ballingschap en onder het juk van de Romeinen. Andere volken redden het niet met hun goden. Paulus heeft dat drama kort samengevat in Galaten 4:3 waar hij zegt:

‘Wij (allen; Joden en Grieken) waren onderworpen aan wereldse machten.’[xi]

De ‘bestemde tijd’ – ‘volheid van de tijd’ is dan echt een betere vertaling – is dat God het op allerlei manieren heeft geprobeerd. En niet tien minuten. Of een proefmaand. Nee; eeuwenlang. Zo goed en geduldig is God. God lijkt op een vader en moeder die hun kinderen opvoeden en de weg wijzen. Het ene kind (Israël) met veel bijzondere zorg en aandacht (wet). Het andere kind (andere volken) door het vooral de gelegenheid te geven zelf de weg naar volwassenheid te vinden. Hoe verschillend deze kinderen ook opgroeien, ze komen beiden niet tot hun bestemming. Ze blijven ‘slaaf’, gebonden aan van alles en nog wat. Ze worden niet volwassen (Galaten 3 en 4).

En nu? Net zoals ouders altijd van hun kinderen (blijven) houden zo heeft God zijn doel met zijn schepping en zijn schepsels nooit vergeten. Daarom werd het Kerst. God zelf zoekt ons in zijn zoon Jezus op. Om zijn volk Israël en alle volken te bevrijden (Galaten 4:5). ‘De bestemde tijd’ is dan dat duidelijk is geworden dat de wegen van alle volken vastliepen. Nu opent God een nieuw hoofdstuk. De weg is niet de wet (Israël) of doe-iets-voor-je-god-dan-doet-hij/zij-iets-voor-jou (volken). Jezus is de weg. Hij is de route naar geluk, goed en rechtvaardig leven voor ieder die gelooft (Galaten 3).

Zo kun je ook kijken naar ‘de bestemde tijd’ (volheid). Zie je hoe bijzonder dit is? Het laat zien dat God met ieder een weg gaat. Ook met jou. Misschien lijkt God soms een tijd ver weg. Zie je om je heen dat minder mensen geloven. Heb je twijfels en vragen. Of er gebeurt iets waardoor je leven stil komt te staan. Al die tijd heeft God jou op het oog. Al die tijd. Zie je dat? Hoe vaak heeft Gods volk niet gezegd/gedacht dat God hen vergat (Jesaja 40vv)?[xii] Hoe lang hebben al die volken (Galaten 4:8) zich niets van God aangetrokken – God niet gezocht? Maar God laat zich niet uit het veld slaan. Zie je dat? God is en Hij werkt anders dan hoe wij werken/doen. God zal redden. En daarbij ook recht doen aan ellende, verdriet zonde en alles wat verkeerd is (Galaten 3). Dat laat Hij zien in de menswording van zijn zoon; zijn nederige geboorte en zijn sterven aan een kruis.

Kerst, de volheid van de tijd betekent: God kent jou. God kent je helemaal. Hij is je gelijk geworden. Nu is het tijd om in het licht te leven. ‘De bestemde tijd’.

III        Gods ondoorgrondelijke wijsheid.
Op deze twee manieren kun je kijken naar ‘de bestemde tijd’. Het is Bijbels en sluit aan bij Galaten.

En toch. Toch blijft het wringen. Laat ik het zo zeggen: als je het alleen laat bij die vorige twee verklaringen dan heb je nog geen zicht op Kerst. Het punt is: Gods volk verwachtte verlossing. Een nieuwe tijd van geluk. Wonderlijke, apocalyptische visioenen (Ezechiël 40-48[xiii], Daniël 9:24-27) gaven Gods volk hoop. Maar hoe dan? Messiaverwachting was er meer dan genoeg in die tijd.

Maar op deze manier!? God geboren en… in een voederbak gelegd (Lucas 2!)? Gods zoon die in een dorp van niks, Kafarnaüm, zijn intrek neemt (Matteüs 4)!?[xiv] Gods zoon…. gekruisigd!? Juist de Galatenbrief laat je voelen hoe onvoorstelbaar dat is. De kruisdood was een Romeinse slavendood en, tegelijk, voor joodse gelovigen een vloekdood (Galaten 3:13).[xv] Verlost God zo!?

Kijk; bij die eerste twee manieren van uitleg kun je nog zeggen: o, ja; logisch. Kon niet anders. Één en één is twee; zo loste God het op. Maar ‘de volheid van de tijd’ is ten diepste een groot mysterie. God gaat zijn gang. Zijn gang. Wij kunnen God niet narekenen. Hij is een eeuwig God (Jesaja 40). Niemand heeft Hem geadviseerd. Ondoorgrondelijk wijs en machtig is God en zijn wegen zijn onnaspeurbaar (Jesaja 40, Psalm 77, Romeinen 9-11). Hij is de erflater die het moment en de manier waarop bepaalt (Galaten 3:15vv). Kerst is niet een verklaarbare actie of een voor de hand liggend idee. Kerst is juist – zo zegt Van Ruler (‘Ik geloof’) dat je logische geest z’n nek breekt. Die pure verbazing. De uitzinnige engelenzang. De oude Simeon die uit z’n dak gaat. Die magiërs die van ver komen om de (hen onbekende) koning eer bewijzen. Paulus die in Galaten al hoofdstukken lang over z’n woorden aan het struikelen is. Zo werkt hij toe naar Galaten 4. Toen de bestemde tijd kwam ZOND GOD ZIJN ZOON!

Gemeente, kijk! Dit is het Kerstcadeau. Dit heeft God gedaan. Voor jou. Die almachtige, alwijze God (Jesaja 40 e.a.) is ‘geboren uit een vrouw’ (Galaten 4:4). Daarmee wordt bedoeld dat de eeuwige God werkelijk mens is geworden (artikel 18 NGB). Hij is in onze geschiedenis terecht gekomen. Een geschiedenis die steeds vastliep (zie uitleg II hierboven) en nog steeds vastloopt (vandaag). De Hoogverhevene is geboren ‘onderworpen aan de wet’ (Galaten 4:4). Daarmee wordt bedoeld: Jezus is het pad van de wet en de vloek van de wet helemaal uitgelopen (Galaten 3:13 en 22). Je mag ook denken aan het onderworpen zijn aan de machtige Romeinen. Aan de macht van Zonde en Dood.[xvi] Zo is Jezus Heer van alles en allen. Heer van dood en leven. Heer over de zonde en het graf. Heer van alle tijden. Heer van alle mensen Joden. Grieken. Romeinen. Nederlanders. Zo zijn wij vrijgekocht en als kinderen aangenomen (Galaten 4:5, Galaten 3:13[xvii], LB 675).

Paulus leert je om naar Jezus te kijken. Hier-en-nu word je geroepen. Aanbid de mensgeworden koning en kom tot je bestemming (volheid).

3         Mysterie van het geloof onthuld.
In het laatste punt nog kort aandacht voor Galaten 4:6b:

God heeft in ons hart de Geest van zijn Zoon gezonden, die ‘Abba, Vader’ roept
(Galaten 4:6b).

Vreemd. Hoe zit dit? Het zou over Kerst gaan en wordt het ineens Pinksteren; wie de Geest is en wat Hij doet? Heel Paulus betoog over de wet, het tijdperk van geloof door Jezus’ dood (Galaten 3:6vv) begint en eindigt met de Geest (Galaten 3:2 – 4:6). Het wordt nog vreemder. Als Paulus zegt dat we bevrijd zijn (Galaten 4:5) gebruikt hij hetzelfde woord bij Galaten 3:13 waarin het gaat over Jezus’ sterven dat ons bevrijd (Galaten 3:13).[xviii] Galaten leert je: Kerst, Goede Vrijdag en Pinksteren zijn onafscheidelijk verbonden.

Het is dat ene verlossingswerk. Het is die ene Verlosser. Galaten 4 opent je ogen voor het allergrootste geheim van Kerst. De ‘bestemde tijd’ of de ‘volheid van de tijd’ gaat boven alles over God zelf, zijn ‘volheid’. Kijk maar mee. Er staat dat de Geest (3:2) ‘de  Geest van zijn (Gods) Zoon’ (4:6) is. Zoals God zijn zoon zendt (4:4, Kerst) zo is en blijft Jezus aanwezig in zijn Geest (Pinksteren). In deze vroegchristelijke brief[xix] hoor je iets van het grote geloofsgeheim van Gods Drie-eenheid.[xx] De erfenis die we ontvangen is God zelf (Galaten 4:7). De vertrouwensband tussen Hem en ons. Een nieuw hart dat Hem is toegewijd (Ezechiël 36, 39 en 47[xxi]).

Gemeente, dit is de grote schat van Kerst. God liet en laat zich niet uit het veld slaan. Toen niet, in die Romeinse tijd. Integendeel. Hij gebruikte die tijd om zichzelf bekend te maken. Zou God zich vandaag uit het veld laten slaan, in onze tijd-zonder-God (seculiere tijd)? Denk je dat? Ben je daar bang voor? Geef je de hoop/moed op? Ervaar je het niet (meer)? Galaten 4 opent je ogen. Het evangelie is anders. Kijkt anders. Denkt anders. En dat zit in de Drie-ene God en zijn plan. Die koning die in de kribbe werd gelegd en aan het kruis werd geslagen. Die koning lééft. In en door de Geest van Jezus leeft hij in zijn gemeente. In ieder die gelooft. Joden en Grieken gaan spreken zoals Jezus zelf dat deed: Abba, Vader (Getsemane).[xxii] Zo krijgt ‘de bestemde tijd’ (volheid) zijn diepste dimensie. Paulus ziet het gebeuren. Ja. Het is kwetsbaar. Dat was zo vanaf (vooraf) Jezus’ geboorte, steeds op de vlucht en onder druk. Dat is zo bij de Galaten om wie Paulus als het ware opnieuw barensweeën krijgt (Galaten 4:19). Dat kan bij jou en mij en in onze tijd zo zijn. En dan komt het erop aan. Dan zit er maar een ding op. Kerstvieren. Zingen. Nog meer zingen. Aanbidden. Belijden. Het grote mysterie van het geloof beleven met elkaar. Je realiseren dat God jou bestemd heeft tot leven. Een vol(wassen) leven met Hem.

De tijd is gekomen dat alle dingen nieuw worden. Eer God; Vader, Zoon en Heilige Geest.

Gemeente; zalig Kerstfeest!

========================

Zie Geroepen tot Christus’ vrijheid. Introductie prekenserie Galaten.

[i] Zie preek Galaten 3:25.
[ii] Zie preek Galaten 4:1-11.
[iii] Zie korte inleiding prekenserie Matteüs (geloofsgeheim Drie-eenheid).
[iv] Zie Paaspreek Galaten 1:1-4.
[v] Terecht zegt Fleming Rutledge dat je de evangeliën dient te lezen vanuit de nieuwtestamentische brieven. Die opmerking is kritische bedoeld. In erediensten staan niet zelden korte, bekende stukjes uit de evangeliën centraal. Maar de brieven zijn eerder geschreven. Die beginnen met de kruisdood en de opstanding van Jezus. Zo zijn de (later geschreven) evangeliën te lezen; ze vertellen van Jezus’ leven naar Golgota, Pasen (en Hemelvaart) toe. De evangeliën waren nooit geschreven als Jezus niet de uit het graf verrezen Gekruisigde zou zijn geweest.
[vi] Zie God vernietigt het kwaad. Preek Ezechiël 38 en 39.
[vii] Zie preek Galaten 3:13 (Goede Vrijdag).
[viii] Zie preek Marcus 10:45.
[ix] Zie preek Wie is de dienaar van de Heer (Galaten 1 Jesaja 49)? en vooral voetnoot v van die preek (zuidhypothese).
[x] Jezus, Heer van de volken. Preek (delen) Ezechiël 25-32.
[xi] Zie preek Galaten 4:1-11.
[xii] Zie preek Jesaja 50.
[xiii] Zie preek 1 tempelvisioen Ezechiël.
[xiv] Zie De goddelijke held maakt alles nieuw (Matteüs 4).
[xv] Zie preek Galaten 3:13 op Goede Vrijdag.
[xvi] Met hoofdletters. Zie preek Matteüs 9 over Jezus die een dode opwekt.
[xvii] In Galaten 4:5 en 3:13 (Golgota) worden dezelfde woorden gebruikt. Houd Kerst en Goede Vrijdag dicht bij elkaar.
[xviii] Zie preek Galaten 3:13 Goede Vrijdag.
[xix] Voor de datering van Galaten: zie onderaan preek Galaten 1:1-10.
[xx] Dat geldt ook voor het vroegste evangelie, zie preek God, de Enige, is ons in zijn zoon gelijk geworden (Marcus 12).
[xxi] Zie preek Ezechiël 36, (slot van de) preek Ezechiël 38 en 39 en preek Ezechiël 47.
[xxii] Zie preek Jezus in Getsemane. Duidelijk is dat het gaat om beproeving – de tijd naar de volmaking toe.

Voorbeeldliturgie

Kerstsamenzang onder leiding van het combo (vanaf ongeveer 9.45u)

Welkom (ouderling van dienst)

Votum en groet als volgt

Voorganger: Onze hulp is in de naam van de Heer
Gemeente: Die hemel en aarde gemaakt heeft
Voorganger: Die trouw houdt tot in eeuwigheid
Gemeente: en niet laat varen het werk van zijn handen

Groet (predikant)
Amen (allen)

Komt allen tezamen, LB 477 1 tm 5 1a, 2v, 3m, 4v en 5a

Zaligsprekingen (als vervulling van Gods wet)
GK Psalm 89:7 Hoe zalig is het volk

Gebed

Kindermoment
OTH 409 Goed nieuws
Kinderen naar kring

Lucas 2:1-7 In die tijd kondigde…
LB 483 Stille Nacht, alle verzen
Galaten 4:1-7 Ik bedoel dit:….
No longer slaves, Opwekking 794 – No Longer Slaves | Songteksten (dagelijksebroodkruimels.nl) (Nederlands er svp bij op beamer. In plaats van ‘jij’ lijkt me ‘U’ passender: Bethel Music – No Longer Slaves nummertekst + Nederlands vertaling (lyricstranslate.com)

Verkondiging van het evangelie
LB 675: 1 en 2 (De Geest van Jezus maakt je tot Gods kind)

Artikel 18 Nederlandse Geloofsbelijdenis (voorganger)
Licht in de nacht Opwekking 527

Dankgebed en voorbede

Collecte (en kinderen komen terug uit de kring)

GK 50 Ere zij God

Zegen
Amen (samen hardop uitspreken)

Combo speelt verder, koffie/thee en verdere ontmoeting

— einde —