Gods schepping; zijn zorg daarvoor en onze verantwoordelijkheid daarin. Vandaag hebben we in onze gemeente een themazondag over duurzaamheid. De dienst is voorbereid door verschillende gemeenteleden. De liturgie is met het oog op het thema vormgegeven. ‘s Ochtends komen we samen in de kerk en ‘s middags spreken we verder over het onderwerp, tijdens een wandeling in de Nieuwe Biesbosch. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         Gods schepping en de liefde daarvoor.
Vier jaar geleden hielden we een themadienst over klimaat en geloof. Jongerenvereniging JOB had de themadienst mee voorbereid: Het zal mij een zorg zijn.[i] Vandaag staan we opnieuw stil bij Gods schepping, Gods zorg daarvoor en onze verantwoordelijkheid daarin.

Wat ik me tijdens de voorbereiding afvroeg: leeft dit onderwerp voor ons als gemeente? Vier jaar is best een lange tijd voor zo’n belangrijk onderwerp. We hebben ondertussen allerlei themadiensten gehad: christen-zijn op je werk, waarom ga je naar de kerk?, onderling dienstbetoon, veilige kerk – noem maar op.[ii] En dan komen er veel reacties. Als het gaat over geloof en klimaat blijft het best stil.

Ik bedoel niet dat het daar niet over gaat. Maar volgens mij doen we dat vooral op en voor onszelf. In je werk bijvoorbeeld ben je bezig met inzet voor duurzaamheid. Of rondom je huis of je tuin. Je maakt duurzame zeep. Vooral een nieuwe generatie maakt de keuze om vegetariër te worden. Wat goed. Anderen letten bijvoorbeeld op duurzaamheid bij het maken/aanschaffen van kleding. Tweedehands kopen; niet alleen goed voor je portemonnee maar ook met het oog op hergebruik en consuminderen. Of je probeert zoveel mogelijk de auto te laten staan en te fietsen of gebruik te maken van het openbaar vervoer. Allemaal goede dingen.

Gemeente.
Toch is het ook goed om het samen, als gemeente, over Gods schepping te hebben. Je kunt elkaar helpen bij het maken van keuzes. Stilstaan bij de vraag wat Gods weg en zijn wil is.

En er is nog wat, denk ik. Als je verder over dit onderwerp spreekt merk je ook verlegenheid. Wat kun je doen? Wat moet je doen – en wil je dat? Misschien ben je er bang voor dat je elkaar (ver)oordeelt voor keuzes die je wel/niet maakt. Wat ook meespeelt: het onderwerp is zo groot. Van klimaatproblemen ga je wakker liggen. Wat hebben we met onze verantwoordelijkheid en zorg voor Gods schepping gedaan? Hoe ziet onze wereld er over tien, dertig of honderd jaar uit? Ook daarin is het goed om samen op te trekken. Zeker als zulke gevoelens je verlammen. We zijn net met het klimaatlied Heer, heb medelijden naar God gegaan. De God van Psalm 65. Een lied dat uitbundig is over Gods fantastische schepping. Een lied dat net zo goed spreekt van zonde, vergeving, vernieuwing en hoop. Zo staan we als gemeente voor de Heer.

Ik wil … dan ook bedanken dat je in de gemeente aandacht vraagt voor Gods schepping en voor duurzaamheid. En bedankt voor de christelijke toon van je getuigenis. Dat de motivatie is: de liefde voor God en zijn schepping. Fijn dat we deze dienst met een groepje gemeenteleden hebben voorbereid. Dat … ook een getuigenis gaf over je dagelijkse inzet voor verduurzaming en dat de muziekgroep de bij het thema uitgekozen liederen begeleidt.

2         Heel de schepping… juicht!?
We gaan luisteren naar Psalm 65. Dat lied hoort thuis in de rij Psalmen waar Psalm 67 ook bij hoort. Naar Psalm 67 hebben we woensdag jl., biddag, geluisterd.[iii] En net zoals Psalm 67 je op biddag leert om verder te kijken, naar Gods wereldwijde werk, zo gaat het ook bij Psalm 65. Duurzaamheid gaat over heel Gods schepping. De wereld, Gods kosmos. Psalm is een feestlied. Stel je een groep mensen voor die uitbundig feestvieren. Zo kwam Gods volk samen rondom te tempel. Specifiek; Sion, de plek waar God wilde wonen (Psalm 2).[iv]

U komt de lof toe / Stilte komt U toe
(Psalm 65:2)

Zo begint het lied. Beide vertalingen zijn mogelijk. Een joods denker, Heschel, combineert deze twee vertalingen op deze manier:

Stilte is een lofzang voor U (Psalm 65:2).

Een mooie aanwijzing voor het gebed. Soms zit je zo vol met van alles en nog wat. Word eerst stil. Besef dat God er is. Dat jij een sterveling bent (vers 3b). Dat God in Jezus van je houdt. Daar begint de lofzang. In die stilte. Stilte past ook in de gemeente. Bijvoorbeeld aan het begin van de dienst of voorafgaand aan het gebed. We ontmoeten de heilige God. Dat geluk klinkt in Psalm 65:

Gelukkig wie door U gekozen is en U mag naderen
hij mag wonen in uw voorhoven.
Wij genieten het goede van uw huis,
het heilige van uw tempel
(Psalm 65:5).

De dank voor de blijkbaar extreem goede oogst (vers 12-14) doet denken aan Loofhuttenfeest. De opluchting dat God zonden vergeeft als die eerlijk worden opgebiecht (vers 4) doet denken aan Grote Verzoendag. Alle volken en culturen in beeld (vers 6&9). God is niet de God van een volk, van de kerk, van jou en mij in de eerste plaats. God is Schepper van hemel en aarde (vers 7). Als je Hem erkent als je God en Vader in Christus is die geweldige God de God die je gebeden hoort (vers 3a). God doet recht en Hij verlost (vers 6).

Heer van de schepping.
Het slot van Psalm 65 is minstens even mooi en indrukwekkend als het begin.

U zorgt voor het land en bevloeit het,
U maakt het vruchtbaar,
vol van water staat de rivier van God…
U doorweekt ze (de voren) met regen…
U kroont het jaar met uw goede gaven…
De heuvels omgorden zich met gejubel…
de dalen tooien zich met graan.
Zij zingen en jubelen elkaar toe
(Psalm 65:10-14).

Dit is meer dan een danklied bij een geweldige oogst. Kijk, zegt Psalm 65: heel de schepping juicht (zie vers 9b)! Zoals je wel eens door een landschap wandelt of fietst en de pracht ervan je overvalt. Dat je het gevoel hebt dat je onderdeel bent van iets heel groots en machtigs – iets dat jou van alle kanten overstijgt. Zo getuige de schepping in stilte (Psalm 65:2, Psalm 19:4). De schepping is een voortdurende lofzang op haar Schepper en Verlosser.

In en tot Jezus geschapen.
Het nieuwe testament leert dit nog beter te zien. Alles is in, door en tot onze Heer Jezus Christus geschapen (Kolossenzen 1). Hij heeft heel de schepping met God verzoend door zijn leven te geven aan het kruis. Dat betekent dat ontzag en zorg voor Gods schepping niet bedoeld is voor een paar milieufreaks. Ook hierin volg je Jezus (Marcus 16:15).[v]

De schepping lijdt.
Bij deze lofzang kan het vandaag helaas niet blijven, gemeente. We zingen vandaag ook een ander scheppingslied: Heer, heb medelijden (kyrieleis). Dat is Psalm 65 maar dan helemaal omgekeerd.

Helaas past dat lied in onze tijd maar al te goed. Kijk maar mee. Psalm 65 spreekt van Gods rivier vol water. Dat doet pijn aan je hart. In Europa krijgen we met grote droogte te maken. In de zomer hier geen Godsrivier vol water. Rivieren als de Loire staan zowat droog. De Rijn kan amper bevaren worden. De Povlakte in Italië kampt met extreme droogte. Weinig sneeuw vinden wij jammer voor onze skivakantie maar het heeft veel grotere gevolgen. Er is te weinig smeltwater voor de rivieren. Vorige week is er al overleg geweest in delen van Europa omdat de droogte nu al dreigt. Normaal gesproken is dit de tijd van het jaar dat de watervoorraad aangevuld wordt. Deze droogte brengt vervolgens tal van problemen met zich mee.

En voor ons, in Nederland, is er ook het omgekeerde probleem van een stijgende zeespiegel. We dienen rekening te houden met situaties van extreem veel water (dijkverhoging e.a.). Waar Psalm 65 jubelt en helemaal open gaat, klinkt het bij ons steeds vaker dat we ‘op slot’ moeten omdat we de natuur teveel belasten. Waar de schepping van Psalm 65 bloeit, ontbreekt het wereldwijd steeds meer aan biodiversiteit. Heer, ontferm U!

3         Wat is onze roeping?
Psalm 65 is niet alleen prachtig maar ook confronterend. Wat betekent dit voor ons? Voor deze themadienst?

Om te beginnen is het goed om Psalm 65 niet te isoleren. Naast lofliederen op de schepping klaagt de Bijbel ook over klimaat en klimaatproblematiek. De Psalmen spreken bijvoorbeeld het probleem van droogte; dat kan zowel geestelijk (God lijkt ver weg, Psalm 63) als fysiek worden opgevat (Psalm 102, gebrek aan water).[vi] En als God zijn volk straft vanwege hun zonde staat er dat vruchtbaar land tot een woestijn wordt (Ezechiël 15:8).[vii] Als God vervolgens na een periode van oordeel zijn Geest geeft, spreekt de Bijbel in termen van een plensbui, een leven-gevende rivier (Ezechiël 38 en 47).[viii] Droogte, regen, overvloed en tekort – de Bijbel kent het allemaal. Vooral zo: in de Bijbel is het vanzelfsprekend om het leven met God zo te zien en te benoemen.

Wat staat centraal?
En daarin is onze tijd anders. Heel anders.[ix] In onze cultuur gaat het niet om een geheel van de Schepper en zijn schepping waarin je als mens je plek inneemt. De mens, ook de christelijke mens, ging zichzelf steeds meer als middelpunt zien. Het leven met God en de dienst aan God wordt een bepaald ‘onderdeel’ van je leven. Jouw leven. En we hebben ons door de loop van de eeuwen heen zo sterk ontwikkeld dat we op alle terreinen zelfvoorzienend zijn geworden. We be-heer-sen de aarde en buiten die uit. Economische en financiële belangen zijn in onze tijd en cultuur dominant. En nu lopen tegen allerlei grenzen aan. We voelen wel aan, of je nou in God gelooft of niet, dat deze manier van leven niet langer kan. Maar hoe dan wel?

Gods trouw.
Laten we luisteren naar Psalm 65. God laat zijn schepping niet los. Hij hoort ons gebed als wij als mensen/stervelingen naar Hem toekomen. Als we in eerlijkheid niet alleen onze gaven (vers 2) maar ook onze tekorten voor Hem neerleggen (vers 4). Dat zegt Psalm 65. De Bijbel vertelt het. God is mens geworden. Jezus geeft zijn leven en maakt alles nieuw in zijn dood en opstanding. De Bijbel eindigt met een wenkend visioen van een nieuwe hemel en aarde (Openbaring 21). In onze tijd-zonder-God is dit de eerste betekenis van Psalm 65. Keer je tot Hem, mens (vers 3b).

Lezen met nieuwe ogen.
Laten we luisteren naar Psalm 65. Het gaat in dat lied nadrukkelijk om heel de schepping. Wij zetten onszelf in het midden – en pakken de schepping aan. In Psalm 65 gaat het anders. Het begint met het geluk van het horen bij God. Maar aan het eind van Psalm 65 is er geen mens te bekennen (net als in Openbaring 21 die de hemelse stad wél uitgebreid beschrijft). De schepping juicht. Het is alsof het lied tegen jou en mij zegt: je staat erbij en je kijkt ernaar. Denk aan natuurgebieden waarin een verbodsbord staat als je daar wilt wandelen/fietsen. Balen!? Een stapje terug, mens. Heersen (Genesis 1:26) betekent niet dat je de baas bent. Een mens leeft en werkt naar en vanuit Gods rust/sabbat (Genesis 1:26-2:17).[x] Onze tijd vraagt erom dat we met nieuwe ogen de Bijbel lezen. God geeft ons een bijzondere positie (Gods evenbeeld) in zijn schepping. Ja. Maar leert onze tijd ons niet vooral dat wij, mensen, een stap terug moeten doen? Meer of weer oog krijgen voor het geheel waarin God ons een plek geeft. Zijn wereldwijde werk (Psalm 65&67).

In dit verband moet ik denken aan sommige antwoorden op klimaatproblematiek waarin Gods schepping als het ware tegen ons, mensen, beschermd wordt. Er is laatst een Verenigde Naties-verdrag gesloten waarin 30% van de oceaan in 2030 beschermd moet zijn. Beschermd tegen vervuiling, overbevissing, teveel scheepvaart en klimaatverandering. Het evenwicht moet terug. En nu mens: je houden aan die afspraken. Of denk aan een rivier die een rechtspersoon wordt. Dan heeft die rivier niet echt een gezicht, handen en een mond maar de rivier telt mee als een persoon. Een rivier tot rechtspersoon maken is, dacht ik, inmiddels twee keer gebeurd. Dan ga je toch anders naar die rivier kijken. Er klinken pleidooien om zoiets ook te doen voor (Europese) bergen en andere natuur. Stel je voor: meneer de Alpe d’Huez. Beste Merwede; hoe is het met je? Goedemiddag Biesbosch; hoe maakt u het?

Het is alsof je de heuvels, bergen en rivieren van Psalm 65 alweer een beetje hoort juichen. Juichen voor de Heer die in aankomst is (Psalm 98). En ja; dit gedrag/denken kan doorslaan. Zeker in onze tijd-zonder-God. Dan kan (bijzondere) natuur een soort goden/godinnenstatus krijgen. Dan vallen we weer terug in de heidense natuurvereniging van onze voorouders en uit de Bijbelse tijd.[xi] Dan kun je beter terug naar het gezonde evenwicht van de Psalmen.

Aan de slag.
Wat betekent Psalm 65 nog meer? We kunnen met het lied aan de slag. …. zei het al even: kunnen we meedoen met het initiatief van GroeneKerken? Het mooie daarvan is dat je als gemeente zelf bedenkt wat bij je past. Het gaat van duurzame koffie tot aan zonnepanelen op het kerkdak. We zijn creatief genoeg als gemeente. Dat hebben we al vaak laten zien. Volgens mij past zo’n initiatief goed bij ons. En let op: het gaat er niet om dat we iets afvinken. Denk aan de brief aan de Galaten waar we naar luisteren. Die neppredikers daar kwamen met ‘je moet dit en dat’. Maar zo is het niet. Ook niet als het gaat om duurzaam leven. God maakt je leven nieuw. Leef ook hierin door de Geest.

Er is aan zoveel meer te denken. … vertelde van grote ongelijkheid als het gaat om verduurzaming van je huis. Dat kan een keuze zijn. Maar het kan ook zo zijn dat je zo’n investering niet kunt doen. De een heeft een veel hogere energierekening dan de ander. Wat betekent dit voor ons? Heb je het hier wel eens over met elkaar? Zou het bijvoorbeeld kunnen dat we het normaal (gaan) vinden dat je, als je in een gunstige positie bent en een lage energierekening hebt, uitdeelt van wat jij hebt? Vergelijk het met de vraag van de diakenen, afgelopen najaar, om erover na te denken of je de eenmalige tegemoetkoming van de overheid bij de hoge energierekening zou willen weggeven. En dan niet eenmalig maar als manier van leven. Of zien we geld/bezit, (kunnen) investeren in verduurzaming als privé?

Of denk aan de afsluitende BBQ van het catechisatieseizoen of het eten tijdens een gemeentedag. Mega veel vega-burgers of andere lekkere, duurzame alternatieven? Wat vinden we daarvan? Is dat overdreven of juist goed?

Hoe dan ook; genoeg om vanmiddag met elkaar te bespreken. Welkom tijdens de wandeling in de Biesbosch. En hopelijk daarna een blijvend onderwerp van gesprek.

Groot is uw trouw.
Ik rond af. Psalm 65 aanbidt de Schepper. Heel de schepping juicht. Gelukkig ben je als je God kent. Hij is trouw en goed en laat zijn schepping en ons niet los. Dat vertrouwen klinkt in het slotlied van de dienst (Opwekking 708). Laten we zo leven en de Heer volgen.

=============================

[i] Klimaatverandering en geloof. Themadienst Ezechiël 18.
[ii] Zie preek Christen-zijn op je werk. Algemener: Themadiensten vanuit inbreng van de gemeente.
[iii] Zie preek Psalm 67, biddag 2023.
[iv] Zie preek Psalm 2 over de koning en de tempel.
[v] Het goede nieuws is niet om zielen te redden maar het is bestemd voor heel de schepping. Zie preek ‘tweede slot’ Marcus 16.
[vi] Na ons geen zondvloed. Preek Psalm 102.
[vii] Zie preek Ezechiël 15.
[viii] Zie preek Ezechiël 38 (slot) en preek Ezechiël 47.
[ix] Zie hiervoor ook preek Psalm 43 over het verschil dat God zich verbergt (Psalmen) of is afgeschaft (zoals wij erover spreken).
[x] Zie themadienst De echte betekenis van de schepping.
[xi] Zie preek Ezechiël 8 en preek voetnoot i.

Voorbeeldliturgie

Welkom

Votum en groet als volgt

Voorganger: Onze hulp is in de naam van de Heer
Gemeente: Die hemel en aarde gemaakt heeft
Voorganger: Die trouw houdt tot in eeuwigheid
Gemeente: en niet laat varen het werk van zijn handen

Groet (predikant)
Amen (allen)

LB 218: 1a, 2m, 3v, 4&5a Dank U voor deze nieuwe morgen

Gods leefregels (met name met betrekking tot omgang met de schepping)

Verootmoediging Klimaatlied voor kerken – Nederland | A RochaNederland | A Rocha, Heer heb medelijden

Gebed

Kinderen naar voren
GK 148 Zie de zon, zie de maan
Kinderen naar kring

Inleiding op thema:

• Getuigenis gemeentelid.
• Morning has broken (Eleanor Farjeon), in het Engels (zie Liedboek 216).
• Getuigenis gemeentelid.

Lezen Psalm 65 U komt de lof toe…..
DNP Psalm 65: 1 en 5 Vanuit de stilte

Verkondiging
Opwekking 174 Juich want Jezus is Heer

Toelichting middagprogramma themazondag duurzaamheid

Dankgebed en voorbede, afgesloten met gezamenlijk hardop bidden van het
Onze Vader

Collecte

Opwekking 708 Hoe groot is uw trouw

Zegen
Amen (gezongen, GK)

Verdere ontmoeting

— einde —