Afgelopen zondag vierden we het avondmaal. Je staat er dan bij stil dat Christus in je leeft (Galaten 2:21). Met die dienst is er voorlopig een eind gekomen aan een serie bijzondere erediensten. Halverwege november 2018 deed ik een oproep in de gemeente: wat is goed en/of nodig om in de erediensten aan de orde te stellen? Veel en diverse reacties kwamen. Op één thema na zijn die onderwerpen in de afgelopen maanden aan de orde geweest.
Christus van de Schriften
Mijn eerste en belangrijkste taak als predikant is de Woordverkondiging, in nauwe samenhang met het bedienen van de sacramenten. Het goede nieuws van Jezus verkondigen. Breaking news, beter gezegd.
Er verandert veel in de maatschappij. Dat gaat aan kerken niet voorbij. En dat heeft betekenis voor het takenpakket – of vooral de opvatting daarvan – van de predikant. Dat Woordverkondiging centraal staat is klassiek, zou je kunnen zeggen. Al blijft, in de protestante setting, ‘de preek’ (lelijk woord) belangrijk; het klassieke belang van Woordverkondiging staat vandaag onder druk.
Interessanter of beter is om er anders naar te kijken. Het is (bijna weer) modern/nieuw om de verkondiging de kerntaak van een predikant te noemen. We krijgen talloze indrukken te verwerken. 24/7 zijn we online. In een preek, gehouden in Delfshaven, heb ik eens gezegd dat de luisterruimte aan het verdwijnen is.[i] Geen wonder dat het vandaag zo moeilijk is om te geloven. Waar en hoe hoor je God spreken? We ervaren God niet.[ii] We zijn druk met veel andere dingen. Voor christenen is dat niet anders. Bijbellezen schiet er zomaar bij in. Of je leest alleen ultrakorte tekstjes. Geen idee in welk verband de tekst staat. Zo beschouwd is de verkonding alleen maar belangrijker geworden.
Nieuwe leesregel
Op een ander niveau speelt mee dat er veel verandert in de maatschappij en kerken. We zoeken een nieuwe leesregel; een manier van Bijbellezen.[iii] Er leven vooral veel vragen. En waar een preek eerst waar/goed was vanwege goede uitleg/exegese, is het vandaag waar/goed als we er kippenvel van krijgen.
Al helemaal vanuit ons Vrijgemaakte verleden is er enige angst voor (stellige) antwoorden.[iv] Hoe spreekt de Bijbel en hoe lezen wij? Hoe luister je in verbondenheid met hen die je zijn voorgegaan? Zijn er ook valkuilen bij de manier waarop we vandaag graag Bijbellezen?
Van blijvend belang om bij al deze dingen de Schriften in ruime mate aan het woord te laten. Dat gebeurt voorafgaand, in en rondom de verkondiging. De Geest spreekt immers in de Schrift (Nicea, 2 Timoteüs 3:16). Zo leren we Jezus kennen (Johannes 5:39). En dan ook heel de Schrift; het Oude en Nieuwe Testament. En dan niet om daarmee onze tijd en vragen te negeren (‘laten we gewoon naar de Bijbel luisteren’). Dat kan niet. Onze tijd en onze vragen komen volop mee als de Bijbel open gaat.
Afgelopen jaren – en sinds ik predikant ben, ben ik daarmee al begonnen – heb ik een paar prekenseries gehouden. In Rotterdam ben ik elk najaar verder gegaan vanuit Genesis 12, de roeping van Abraham. Dan kom je vanzelf bij de maatschappelijk spannende zaken terecht.[v] In Dordrecht luisterden we naar de Psalmen[vi], Marcus[vii] en Ezechiël.[viii] Op die manier geef in invulling aan wat ik hierboven schrijf.
Heer van de kerk
En dan nu enkele themadiensten en preken vanuit inbreng van de gemeente. Die invalshoek sluit het bovenstaande niet. De afwisseling versterkt het doel: willen luisteren naar de Geest; de Geest van Jezus. Het leven is immers één. De Geest is aan de gemeente gegeven. Evenals de Schriften (vandaar dat het zo mooi en goed is dat een gemeentelid de Schriftlezing verzorgt in de kerkdienst).
Wat zegt de Geest door de gemeente; in inbreng van thema’s, in een getuigenis, in muziek of in een prachtige inleiding door een van de jongeren? Hoe en waar slaan we dan de Bijbel open? Zijn er verbindingen te leggen met het lange luisteren naar Bijbelgedeelten en andersom?
Mogen de erediensten van de afgelopen maanden zijn tot opbouw van de gemeente en zo dienen tot Gods eer.
Hierbij het overzicht van de themadiensten in chronologische volgorde:
Korte overdenking naar aanleiding van Efeze 5:21. Dit onderwerp uit de gemeente heb ik voorop gezet. Dit thema is ook de rode draad doorheen deze serie. Het kwam bijvoorbeeld terug in de afgelopen eredienst bij de avondmaalsoverdenking. Maar ook bij een aantal andere diensten.
Het gaat erom dat we gemeente van Jezus zijn. Zijn we heilig en veilig?
Durf je naar voren te komen als het leven moeilijk is? Waarom laat God lijden toe? Existentiële vragen waarmee christenen worstelen. Is er een weg die God wijst? Welke dan?
Ja; er is een weg in lijden: het smalle pad van de door Job voorbereide Psalmen (themadienst 1). Zo volg je Christus. En dan toch dat stemmetje. God had het toch anders kunnen doen?
De vraag naar God en lijden stelt iedereen. Of je nou gelovig bent of niet. Naar aanleiding van de vorige twee themadiensten maakte ik een korte blog over de topdrie vragen rondom het christelijk geloof.
- Christus in je hart geboren. Kerst (enigszins verder gewerkt in de lijn van vorige diensten)
De Leerregels jubileren dit jaar. Er is behoorlijk wat aandacht voor. Onder de vlag ‘Ode aan de Synode’ is er veel op touw gezet. Een mooie gelegenheid om de Leerregels eens te beluisteren. Waar gaat het nou om? Omdat we met het zogenaamde Klein Convent vijf avonden organiseren over de Leerregels hield ik het bij een preek. Ik had dit onderwerp op m’n preeklijst staan. Maar het is ook vanuit de gemeente aangedragen.
De NashvilleVerklaring riep veel op. In mijn blog over die Verklaring heb ik gezegd dat het makkelijk scoren is tegen de NashvilleVerklaring.[ix] Onderliggende vraag is: ben je een heilige en veilige gemeente? Een eredienst met diverse inbreng vanuit de gemeente, waaronder een getuigenis en mooie muziek.
Het concept jeugddienst kennen we al een poosje. In die dienst participeren jongeren. Zij brengen het thema in, begeleiden in muziek, heten welkom, bidden en lezen, beamen en houden een korte inleiding voorafgaand aan de preek.
De gelijkenis van de verloren zoon gaat niet alleen over vergeving van zonden. Jezus nodigt ons daarin ook uit om te zijn als hij. En geeft ons dat in het avondmaal. Zo – door zijn veranderende genade – is de cirkel rond: ik wil als Christus voor je zijn.
Het enige onderwerp dat in bovenstaande serie niet aan de orde kwam is de vraag naar Gods bestaan. Ik hoop daar DV dit kalenderjaar een serie preken over te houden.
Dordrecht 9 februari 2019
Zie Misschien is het wel Gods bedoeling dat we Hem missen in de erediensten (over de aard van verkondiging, Nederlands Dagblad oktober 2019).
[i] Zie Gods eentext-tweet. Een preek over de vermeende genocide van Saul op Amelek (1 Samuël 15).
[ii] Zie De afbraak onder protestanten.
[iii] Zie mijn longread ‘Bijbelse’ vrouwelijke ambtsdragers. Een reactie op het deputatenrapport (najaar 2016).
[iv] Zie Kerk in een posttruth-tijdperk.
[v] Zie Christen-populisme helpt niet.
[vi] Zie Toewijding en trouw. Een inleiding bij de Psalmen (in OnderWeg).
[vii] Dat ene grote mysterie. Korte inleiding op een serie Marcuspreken.
[viii] KNOWN. Een korte inleiding op een prekenserie Ezechiël.
[ix] Vanwaar zoveel commotie over de NashvilleVerklaring (6 januari 2019).
Matthijs Haak 