Pasen maakt alles anders. 1 Korintiërs 15 zegt het je aan: ‘Christus is werkelijk uit de dood opgewekt, als eerste van de gestorvenen’. Wat betekent dit ‘fundamentele’ (1 Korintiërs 15:1) nieuws?

1 Korintiërs 15:28 geeft door de eeuwen heen aanleiding tot diepgaand gesprek. Als God ‘alles in allen is’; is er dan geen hel? En wat betekent het dat Christus, de Zoon, zich onderwerpt? Staat hij ‘onder’ God de Vader, is hij ‘minder’? In de preek sta ik niet bij deze vragen stil, wel kort onderaan de preek.

De liturgie staat helemaal onderaan in deze blog.

Gemeente van de Heer

1         Ongekende hoogte.
‘Hij is opgestaan. Jezus leeft.’ Deze boodschap gaat door de wereld sinds die allereerste Paasdag. Dit nieuws maakt alles anders. Het zet Jezus’ kruisdood in een totaal ander licht. Die vernederende dood geeft leven. Pasen werpt een ander licht op jouw leven. Zonde, twijfel, angst, onzekerheid, ziekte, tegenslag , halfslachtigheid en zelfs de dood zijn niet de baas. Je bent een bevrijd mens. Je bent gedoopt in de Heer om eens aan hem gelijk te zijn in zijn opstanding.

Hemels.
Met 1 Korintiërs 15 komt Paulus op ongekende hoogte. Vanuit het Oude Testament kun je het hoofdstuk vergelijken met Ezechiëls vergezicht over de ‘opstanding’ van Gods volk – redding uit ballingschap (dorre beenderendal, Ezechiël 37).[i] In het Nieuwe Testament staat 1 Korintiërs 15 op eenzame hoogte met bijvoorbeeld het indrukwekkende Romeinen 8 over het lijden van deze tijd en het leven door de Geest. 1 Korintiërs 15 gaat open bij het graf. Waar anders dan hier wordt zo onomwonden gesproken over de vernietiging van de dood en de troost van de opstanding met een hemels lichaam? Hemelse taal die, tegelijkertijd, zo aards/plastisch is als maar wezen kan. Alles in, door en vanwege ‘de Zoon’ (1 Korintiërs 15:28) die mens werd, de gruwelijke kruisdood stierf en opstond uit het graf. Geprezen zij zijn naam!

2         Pasen maakt alles anders.
Laten we dichterbij komen. Waarom schrijft Paulus dit op? Om mensen te troosten als ze verdriet hebben vanwege het sterven van een geliefde? Om jou een soort levensverzekering te geven; hier een fijn leven, maak er het beste van – en mocht je eens komen te overlijden dan mag je naar de hemel? Is dat het?

Koning Jezus.
Waak ervoor dat je 1 Korintiërs 15 niet verkeerd begrijpt of zelfs misbruikt. De plechtige inleiding van het hoofdstuk maakt duidelijk dat er iets aan de hand is:

Broeders en zusters, ik herinner u aan het evangelie dat ik u verkondigd heb, dat uw fundament is en uw redding – als u tenminste vasthoudt aan de boodschap die ik u verkondigd heb. Anders bent u tevergeefs tot geloof gekomen
(1 Korintiërs 15:1 en 2).

En dan begint Paulus te spreken over de dood en opstanding van Jezus zoals de Schriften daarvan getuigen (1 Korintiërs 15:3vv, Nicea).

Voel je? Er is iets aan de hand in de gemeente van Korinte. Zoals Paulus in deze brief steeds corrigeert en op Jezus wijst[ii] zo ook in dit hoofdstuk. 1 Korintiërs 15 is niet ‘Stil maar wacht maar alles wordt nieuw’. Paulus roept op tot bekering, toewijding en geloof in koning Jezus. Dat doet hij door te laten zien dat de opstanding van Jezus schokkend, levens-veranderend nieuws is.

Het geloof van Korinte.
Wat is er dan aan de hand in de gemeente van Korinte? Dit. Naar de normen van die tijd kon je best geloven in de opstanding. Maar dan ‘geestelijk’; spiritueel (verder) leven. Natuurlijk is Jezus opgestaan. Als een spiritueel figuur ofzo. Lichamelijke opstanding was in die cultuur ongedacht en ongewenst – en in zekere zin kun je dat ook zeggen voor het Joodse geloof van die tijd.[iii] En dus kon het evangelie zoals dat verkondigd en aangenomen werd ook makkelijk geïnfiltreerd worden door de heersende gedachte van die cultuur.

Vandaar dat Paulus met zoveel nadruk al diegenen noemt aan het begin van dit hoofdstuk aan wie Jezus is verschenen. Jezus is opgestaan als eerste en daarna, bij zijn komst, zullen zij die hem toebehoren opstaan (1 Korintiërs 15:23). Geloven betekent Jezus volgen. In alles. In zijn lijden en sterven. In zijn opstanding.

Pasen door de eeuwen heen.
Is het vreemd dat de gemeente van Korinte uit de bocht vloog met betrekking tot Jezus’ opstanding? Dit evangelie past niet in hun denken. Maar let op. Dit evangelie past in geen enkel(e) cultuur/denken. Wie God is en wat Hij doet in de kruisdood en opstanding van Jezus is en blijft ongehoord. Een paar voorbeelden:

• De Atheners wilden best horen van ‘een onbekende God’ maar als ze horen van de opstanding van Jezus trekken ze een grens (Handelingen 17).
• Westerse mensen willen best aannemen dat er meer is tussen hemel en aarde maar ‘opstanding uit de dood’; na de Verlichting wil dat er niet in.[iv]
• Onderzoeken wijzen uit dat de hemel populair is en, tegelijk, dat dat niks zegt over God of een lichamelijk leven; eerder gaat het om je bewustzijn of iets dergelijks dat voort bestaat.[v] Dat is de gemeente van Korinte 2.0.
• In onze cultuur wordt gesproken van ‘een opstandingsgedachte’ maar dat staat helemaal los van wie God is en doet.[vi] Het gaat over jezelf/onszelf.
• Heel wat christenen zijn van mening dat het leven met God over dit leven gaat; er is volgens hen niet iets als ‘de eeuw die komt’ (Nicea).[vii]
• Andere christenen leggen zoveel nadruk op dit leven dat ze niet met zoveel woorden de opstanding ontkennen – maar het gaat er ook niet over. Zo haal je de bodem uit het evangelie en trek je alles scheef.

Alles wordt nieuw.
Al deze voorbeelden onderstrepen dat wie God in Jezus is en wat God in Jezus doet in geen mensenhart is opgekomen en niet door welke kwantumcomputer dan ook maar berekend of verzonnen kan worden (naar 1 Korintiërs 2:9). God is Uniek, Jezus is HEER, er is Eén Geest (1 Korintiërs 12). Deze God geeft en vraagt jou(w) vertrouwen. Daar gaat het om. Voor die keuze stelt dit hoofdstuk je.

Paulus haalt alles uit de kast om te laten zien hoe groots Pasen is. Hij pakt heel de Bijbel(se geschiedenis) op en vormt die in Jezus om. Dat merk je als hij ‘ineens’ over de eerste mens begint in die in Jezus’ licht zet:

Zoals allen sterven in Adam, zo zullen allen ook tot leven komen in Christus
(1 Korintiërs 15:22, cf. Romeinen 5. Dit heet ‘Recapitulatie’).

Ineens zie je wat God voor ogen staat. God rekent in Jezus af met de zonde en de dood. Een heel nieuwe schepping (Galaten 6:15) is begonnen toen Jezus zijn laatste adem uitblies en op Pasen opstond uit de dood. God her-schept. Her-ordent. Vat samen en gaat ermee verder. Volg jij? Laat jij je meenemen?

3         Leven uit Jezus’ opstanding.
Het bijzondere van 1 Korintiërs 15 is dat Paulus in deze brief nu (pas) uitkomt bij het fundament; de opstanding van Jezus (1 Korintiërs 15:2).[viii]

Maar er zit een addertje onder het gras. Door in 1 Korintiërs 15 het fundament aan de orde te stellen dwingt Paulus je eigenlijk om nog weer eens terug te gaan lezen in zijn brief. De opstanding van Jezus en jouw toekomstige opstanding laten je met andere ogen naar je leven kijken:

• Zijn er partijen in de gemeente, wil jij koste wat kost je gelijk halen (1 Korintiërs 3 en 5)? Interessant. Bij de opstanding zal God alles in allen zijn (1 Korintiërs 15:28). Geloof je dat? Hoezo doe jij dan aan partijvorming? Jouw vooruitstrevendheid, jouw conservatieve inslag en jouw standpunten zijn in het licht van de opstanding niet relevant. Hoezo maak jij je daar druk om? Leef vanuit het fundament; de opstanding die al begonnen is.
• Denk jij dat verslingerd zijn aan porno-kijken de normaalste zaak van de wereld is? ‘Iedereen doet dat toch’? Is het in onze kerken gelukkig zo dat echtscheiding niet langer een taboe is? In 1 Korintiërs 5-7 spreekt Paulus over het belang van de goede omgang met je lichaam en met seksualiteit en over huwelijkstrouw. Dat zijn geen regels of interessante normen of waarden. Die hoofdstukken begrijp je vanuit het fundament; de opstanding van Jezus (1 Korintiërs 15). Omdat Jezus opstaat met een opstandingslichaam geldt dat ook voor jou. Wees daarom zuinig op je lichaam en ga zorgvuldig om met seksualiteit. Vanuit Jezus’ opstanding is het belang van maar ook het verzet tegen de lichamelijke opstanding te begrijpen. Van wie is je lichaam? En waarvoor is het bestemd? 
• Precies zo geldt het voor de viering van het avondmaal en de omgang met de Geestesgaven (1 Korintiërs 11 en 12). De omgang met jouw eigendom en het bouwen aan je welvaart (1 Korintiërs 7:30). Is het van jou? Voor jou en de jouwen? Leef vanuit de opstanding waarin God alles in allen is.

Nieuw normaal.
Iemand zei eens dat de opstanding van Jezus de gevaarlijkste gedacht is die er bestaat. Als je 1 Korintiërs leest snap je die uitspraak. God haalt de bodem onder je bestaan vandaan. Hij rekent af met het ‘oude-vertrouwde’. Met jouw leuke ideeën. Met wat voor jou (volstrekt) normaal is. Er komt een nieuw normaal. Als je wilt weten hoe dat eruit ziet; zet Pasen centraal en volg Jezus.

Volharding en liefde.
Na het fenomenale hoofdstuk over de opstanding kan Paulus zijn brief gaan afsluiten. Het gaat in 1 Korintiërs 15 niet om ‘een idee van opstanding’ en ook niet (alleen) om een ‘leven na dit leven’ of iets dergelijks. De kern is dat Jezus via Golgota en Pasen heerst boven alle krachten en machten (Psalm 110). Dat hij Heer is, ook in ons chaotische wereld vol geweld en onrecht. Dat hij Heer is in jouw leven, ook als jij er soms geen touw aan kan vastknopen. Dat hij op een dag ‘meneer Dood’[ix] definitief een kopje kleiner maakt.

Als je de impact van 1 Korintiërs 15 wilt kennen, lees dan de laatste regel. Het hoofdstuk eindigt ermee dat je inspanningen voor de Heer niet voor niks zijn. De Heer doet recht. Hij is erbij. In alles. Deze zin zet een streep onder 1 Korintiërs 15:

Wees waakzaam, volhard in het geloof, wees moedig en sterk. Alles wat u doet moet u in liefde doen
(1 Korintiërs 16:13, cf. 1 Korintiërs 13).

Gemeente, hoe groot is God. De Drie-Ene God. Nooit laat Hij je los. Altijd gaat Hij je voor. Voor Hem geen berg te hoog. Geen zee te diep. Pasen maakt alles anders. Jezus maakt alles anders. Hij is overwinnaar.

========================================================

Toelichting bij 1 Korintiërs 15:28.
Als Paulus zo’n indrukwekkend hoofdstuk schrijft, zal hij niet bezig zijn geweest met de discussie die bepaalde delen van zijn schrijven kan oproepen. Er zijn twee belangrijke discussies over dit vers: A Is er een (eeuwige) hel en B is Jezus ‘minder’ dan God de Vader? Ik zeg er kort iets over en verwijs naar meer.

A Is er een (eeuwige) hel?
Er staat dat God alles in allen is. De gedachte dat God sommigen zou buitensluiten in de (eeuwige) hel past daar niet bij. Het christelijk denken op dit punt is oud. Voor een van de grootste christelijke denkers ooit, Origines (2^de-3^de eeuw pn), was 1 Korintiërs 15:28 al een belangrijke tekst. Naar ik begrijp heeft Origines niet met zoveel woorden ontkend dat er een hel is maar ontwikkelde hij wel de gedachte dat als God alles in allen zal zijn, dat dat – door reiniging en heiliging heen – impliceert dat het met ieder uiteindelijk goedkomt. Ieder deelt dan uiteindelijk in Gods genade en zo is God alles in allen.

Inclusief
Zeker vandaag de dag is het zogenaamde inclusieve denken (allen worden gered) dominanter geworden onder christenen. Logisch, gezien het feit dat we in een post-christelijke tijd leven. Het denken over en je uitspreken over Gods (eeuwige) oordeel is van belang. In een preek over de Dordtse Leerregels heb ik ervoor gepleit dat de kerken vandaag iets doen als indertijd over de uitverkiezing gebeurde en dan, voor nu, met betrekking tot de hel. Zie hier voor die preek, zie ook voetnoten xiii en xiv van die preek.

De pleidooien om anders naar de hel te kijken dan veelal het geval is/was in kerken is belangrijk. De manier waarop je dat doet is evengoed van belang. Ik ben bijvoorbeeld van mening dat de heel korte behandeling van dat onderwerp in Stefan Paas’ boek Vrede op aarde (2023) niet helpt. Zie onder 4. Een nieuwe g/Geest in mijn longread naar aanleiding van dat boek.

Het boek Het einde van de hel (2024) dat Reinier Sonneveld schreef roept veel op. Ik denk dat de diepgravende reactie van Ruben van Wingerden (docent Nieuwe Testament Universiteit Tilburg) op dat boek van Sonneveld laat zien dat er nog veel (denk)werk te verrichten is als het om de hel gaat.

Levende Heer
Toen ik predikant in Rotterdam was waagde ik mee eens aan het onderwerp de hel. Dat was in de tijd van het helse optreden van terreurgroep IS en de spanningen die dat met zich meebracht, ook in onze maatschappij. Zie hier voor mijn artikel uit die tijd (2015, verschenen in het blad OnderWeg).

Zou ik het nu anders zeggen? Vast op punten wel. Wat ik blijvend van belang acht is het wegblijven uit systemen of korte bochten en het benadrukken van het belang van het kiezen voor de levende Heer.

Zo wil ik ook 1 Korintiërs 15 lezen. ‘God alles in allen’ staat niet op zich. Het gaat om de gelovigen die worden aangesproken en om hun behoud (vers 2). Het gaat om Christus en de zijnen (vers 23). Er is zelfs een mogelijkheid dat het woord telos (einde) uit vers 24 een 3^de groep inhoudt. ‘Groep’ 1 is Christus (vers 23). ‘Groep’ 2 zijn zij ‘die Hem toebehoren’ (vers 23). En dan tenslotte nog ‘de rest’ (vers 24). Hoe dat ook zij: ik wil het vers allereerst uitleggen in het geheel van de brief. Zie daarvoor deze preek. Overvraag deze tekst niet.

Toen ik Divine Generosity (2024) van Richard Mouw las, bedacht ik dat dit een stevig, bijbels/gereformeerd uitgangspunt is om over de materie met betrekking tot de hel na te denken.

B Is Jezus ‘minder’ (God) dan God de Vader?
Wezenlijker dan het punt van de hel (zie hierboven) is datgene wat in vers 24 en 28 aan bod komt met betrekking tot Christus. In vers 28 heet Christus ‘de Zoon’. Hij onderwerpt zich ‘aan Hem die alles aan Hem (de Zoon) onderworpen heeft’.

Wat betekent dit? De meeste uitleggers houden zich er wel mee bezig maar dan summier, soms ook op zo’n manier dat het extra vragen oproept. Tom Wright zegt bijvoorbeeld: ‘Jesus remains te son, intimately related to the father but subordinated to him’ (Paul for Everyone. 1 Corinthians). Een zin daarvoor zegt Wright dat Paulus nooit het woord Drie-eenheid gebruikt maar dat hij op verschillende punten in zijn schrijven dingen zegt dat wijzen op wat latere theologen zouden zeggen. De vraag is dan natuurlijk hoe Gods Drie-eenheid en het onderworpen zijn van de Zoon aan de Vader zich tot elkaar verhouden. Wright lijkt dat probleem niet te (willen) zien. Dat verbaast me niet. Bij een preek en artikel over Jezus in Getsemane vond ik Wright op dit punt niet sterk, soms zelfs zo alsof je Jezus (enerzijds) hebt en dan ook nog God. Zie voetnoot iv van de preek over Jezus in Getsemane en het artikel over dat onderwerp.

Ketterij
Het is o.k. om te spreken over de Zoon die zich aan de Vader onderwerpt (cf. Hebreeën 2:9, 5:7). Gods zoon werd werkelijk mens; in alles – uitgezonderd de zonde (Hebreeën 4:15). Tegelijk is het zaak om hier op te letten omdat vandaag de leer van de eeuwige onderwerping van God de Zoon aan God de Vader (weer) om de hoek komt kijken. Dit gebeurt bijvoorbeeld in de discussies over de plek van vrouwen in de kerk en in de discussie over LHB (zoals er eenheid is tussen God de Vader en de Zoon zo is er ook eenheid tussen man en vrouw. En zoals er ondergeschiktheid is – van eeuwigheid – zo is de vrouw ook ondergeschikt aan de man). Laat dit duidelijk gezegd zijn: de leer van het eeuwig ondergeschikt zijn/onderwerping van God de Zoon aan God de Vader is een ketterij. Zie daarvoor mijn korte artikel uit 2019 naar aanleiding van de NashvilleVerklaring (zie voetnoot iii) en mijn brief naar het Reformatorisch Dagblad uit de tijd van de commotie rondom de NashvilleVerklaring.

In die zin is de tekst uit 1 Korintiërs 15:28 spannend. Het gaat hier om het einde van de tijd/werkelijkheid zoals wij die kennen en een nieuw begin (zonder dood e.a., cf. Openbaring 21). Als de Zoon zich hier onderwerpt is dat dan niet voor eeuwig? Zo bedoel ik wat ik hierboven met betrekking tot de uitleg van Tom Wright zeg. Het is nodig meer te zeggen (of zwijg er anders helemaal over).

Eenheid
Het is het zaak om geen systeem te maken op basis van een enkele tekst. Want hoe is dan de Gods eenheid op de vatten waarvan Paulus net nog heeft getuigd in 1 Korintiërs 12? In die tekst klinkt – net als in 1 Korintiërs 8:6 en zie ook 1 Korintiërs 2:8 – het meest heilige van Israël; het gebed/belijden met betrekking tot de Ene/Unieke (Deuteronomium 6:4) zo: Jezus is Heer/HEER, één Geest, één God (dit bedoelt Wright met betrekking tot Paulus’ spreken dat later in de kerk Drie-eenheid heet). Zie m’n recente preek 1 Korintiërs 12. Het is niet voor te stellen – het is onmogelijk – dat een Schriftgeleerde dit zo zegt en even later iets anders zou willen zeggen, alsof hij dat adembenemende spreken over God terug zou willen nemen. En hoe kan Johannes spreken over ‘de troon van God en van het lam’ als hij het hemelse Jeruzalem schouwt (Openbaring 22:1 en 3)?

Theoloog Bram van de Beek wijst erop dat je op moet letten niet op basis van een tekst boude conclusies te trekken (Jezus Kurios, pg.118vv). Bij zijn geboorte zegt de engel immers over Jezus dat zijn rijk geen einde zal hebben (zie Nicea). Van de Beek volgt Tertullianus die zegt dat de onderwerping juist de eenheid van de Vader en de Zoon aangeeft. ‘Niet alleen als gezondene doet Hij uitsluitend het werk van de Vader, maar ook als Rechter…. Het kan niet zo zijn, dat er ook maar enige ruimte blijft tussen het oordeel van de Vader en de Zoon…. Men moet dus de teksten over onderworpenheid en gehoorzaamheid van Christus niet uitspelen tegen zijn goddelijkheid, maar juist in de onderworpenheid en gehoorzaamheid zijn volkomen representatie van God zien. Zo alleen is Hij de ware God…. De teksten moeten dus antignostisch… gelezen worden’ (pg.119 en 120).

In de Studiebijbel Nieuwe Testament (Van den Brink, Bette, Zwiep) wordt er op de gnostieke leer gewezen die in Korinte opkwam met betrekking tot een verkeerde opvatting over de opstanding (scheiding lichaam/ziel, zie preek). De StudieBijbel werkt dat niet uit met betrekking tot wat er in deze verzen over Christus/de Zoon wordt gezegd.

—- einde toelichting 1 Korintiërs 15:28 —

[i] Zie preek Goede Vrijdag Ezechiël 37.
[ii] Zie de preken van de afgelopen weken over 1 Korintiërs.
[iii] Zie preek over de strikvraag aan Jezus op de opstanding (Marcus 12) en zie themadienst opstanding.
[iv] Zie Apologetische Paaspreek Matteüs 27.
[v] Zie voetnoot iii.
[vi] Zie Paaspreek Ezechiël 37 en Matteüs 28.
[vii] Zie oudejaarspreek 2 Petrus 3.
[viii] Galaten opent (en sluit) met de opstanding van Jezus. Zie korte introductie Galatenbrief.
[ix] De Bijbel ziet de dood (en zonde) als een persoon. Zie preek Ook de dood wordt een halt toegeroepen. Preek Matteus 9.

Liturgie

Votum en groet (Sela)
Thuis (Sela)

Samenvatting Gods geboden 
Heer U doorgrondt (Opw 518)

Gebed

Kinderen naar voren 
Lees je Bijbel (Hemelhoog 382)
Kinderen naar kring 

1 Korintiërs 15:1-28 Broeders en zusters, ik herinner u…
You are my all in all (met NLse tekst erbij)
Verkondiging van het evangelie 
Jezus Overwinnaar (Opw 832)

Geloofsbelijdenis Nicea
Spreek o Heer (opw. 689)

Dankgebed en voorbede 

Collecte en kinderen komen terug

PvN 16 (Ik val niet uit zijn hand. Profetie van Jezus’ opstanding)

Zegen
Amen (allen hardop uitspreken)

Verdere ontmoeting 

=== einde ===