Vandaag is het Stille Zaterdag. Jezus ligt in het graf. Alle hoop is de bodem ingeslagen. Deze dag werpt bijzonder licht op onze hedendaagse crisis. Ik denk aan de discussie over de vraag of, en zo ja wat, God met Corona te maken heeft.^[i] Terecht wordt er gewezen op de Psalmen.[ii] Maar ik denk dat we die liederen vandaag beter moeten lezen. Het gaat niet in de eerste plaats om volhouden en goed doen in moeilijke tijden. Deze crisis is wereldwijd. Heel de schepping zucht. In onze cultuur komt daar wat bij. God is afwezig.[iii] Áls er expliciet om vertrouwen wordt gevraagd is dat in reactie op fakenews; vertrouw deskundigen. Arjen Lubachs vileine grapje of Corona ‘Gods grapje, foutje, test of straf is’, spreekt boekdelen.[iv] God is achter de coulissen verdwenen. Hij is zo dood als wat. Over die crisis gaat het vooral in de Psalmen.[v] Een vraag rest: wil de levende God alsjeblieft opstaan?[vi]

Nederlands Dagblad, Stille Zaterdag 2020

Zie Preken in Corona-tijdperk (blogpost maart), Hopen op God (Psalm 43), Waar is God in de Corona-crisis? (Psalm 44) en Zet God Nederland op slot (Nederlands Dagblad bij de stikstof-crisis)?

[i] Al vrij snel begon deze discussie. Gelovigen geven diverse antwoorden. Complicerend is men in diverse antwoorden op elkáár of anderen reageert. Zo ziet de een het als een straf van God (voor zonden van deze tijd, die ‘anderen’ plegen) en een ander vindt God een God van liefde (namelijk niet ‘een God die straft). Zie bijvoorbeeld Biddag en Corona (NRC 11 maart). Gelovigen die het verband tussen God en Corona betwijfelen reageren daarmee niet zelden op gelovigen die heel goed weten wat en waarom God de dingen doet. Zo komen er tal van inhouden op tafel maar kijken gelovigen, als ze niet opletten, vooral naar elkaar. In NRC stond dit artikel: Geestelijk hamsteren, doe het niet (21 maart jl., Karel Smouter). Ik ben het met Smouter eens dat sommige gelovigen te makkelijk/snel met antwoorden en zo in eigen straatjes komen. Vervolgens staat een gelovige wel voor God. Zie verder voetnoot ii hieronder en zie het gebed van Hertzberger bij voetnoot vi.

[ii] Zie een bijdrage over God en de Corona-crisis van Tom Wright (It is no part of the Christian vocation, then, to be able to explain what’s happening and why. In fact, it is part of the Christian vocation not to be able to explain—and to lament instead).

Psalmen worstelen in de waarom-vraag met God. ‘Waarom doet ú dit?’ – vragen zij zich ongegeneerd af. Je staat als gelovige voor God. Dat is, inderdaad (eens met Wright hierboven) iets anders dan ‘antwoorden’ zoeken. Als het gaat over God en lijden wil ik wijzen op:

• • Het loop God niet uit de hand. Preek over ‘de klassieker’ Zondag 10 over Gods voorzienigheid.
  • Mijn God, waarom? Preek over God en lijden deel 1: de weg.
  • Mijn God, waarom? Preek over God en lijden deel 2: tasten naar morgenlicht. Deze tweeluik schreef ik op verzoek uit de gemeente.
  • Mijn God, waarom verlaat U mij? Preek Psalm 22.
  • Geschonden bestaan. Artikel over het hoofdstuk over Zonde en de duivel van de Christelijke Dogmatiek (Van den Brink en Van der Kooij).
  • De God die ik niet begrijp. Cursus (najaar 2019) over vier belangrijke geloofsvragen. De eerste avond ging over God en lijden.

Wie in lijn van het bovenstaande gelooft, weet dat het bestaan van het kwaad, kwade krachten en het daarin meekomende lijden raadsels zijn waar wij geen (afdoende) antwoord op hebben; het evangelie leert ons dat God deze krachten in Jezus te lijf is gegaan en die overwon op Golgota. Toch blijven deze krachten een rol spelen tot Jezus’ (weder)komst. Dan spelen allerlei dingen mee. Inderdaad; de voorzichtigheid met betrekking tot voedsel, het eten van dieren als vleermuizen en schubdieren (die laatste dieren zouden een tussenschakel tussen vleermuizen en mensen zijn bij het verspreiden van het Corona-virus, zie dit artikel in NRC). Virologen waarschuwen al lang voor een epidemie zoals we die nu zien. De rust die diepdonkere stikstofgebieden nu krijgen omdat alles plat ligt, roept herinneringen op aan de Bijbelse tijd van ballingschap. Als Gods volk met harde hand stad en land wordt uitgezet, krijgt de aarde rust; nooit gevierde sabbats- en jubeljaren vinden met terugwerkende kracht eindelijk plaats. De parallel met vandaag dringt zich op. Recent werd econoom Sedláček bewierookt toen hij begon over de Bijbelse voorraadschuren van Jozef. Maar de groei ging alleen maar door. Zie Jezus zoekt echte durfinvesteerders (OnderWeg, 2015).

Lees ook het artikel van Hilbrand Rozema: Wat heeft het virus ons te zeggen? Inzichten van drie wetenschappers (Nederlands Dagblad, 19 maart 2020). Een indrukwekkend artikel vond ik Waar is God in deze epidemie van de Amerikaanse priester James Martin (Trouw, 27 maart) en de Watersnoodramp-preek van Miskotte.

[iii] Veelzeggend vond ik het boek van Philipp Wat er op het spel staat (2017). Blom analyseert de diverse crises van onze tijd. Hij kan slechts afsluiten met ‘een soort hoop’ (slothoofdstuk). Zie Richt je op Gods dag (Oudejaarspreek 2 Petrus 3).

[iv] Stefan Paas antwoordde: ‘zie Deuteronomium 14:18. Tot uw dienst’. Een scherpe reactie. Paas verwijst ernaar dat virussen van dieren naar mensen zijn overgedragen (zie onder voetnoot ii hierboven). Ik denk dat het goed is om dit soort vragen (Lubach) zo te beantwoorden. Je hoeft je als gelovige niet in een hoek te laten zetten. Waar ik nu aandacht voor vraag is de afwezigheid van God in onze cultuur. Dit punt raakt aan een bijdrage die ik eerder dit jaar schreef voor OnderWeg (NGK/GKv), over het verdedigen van je geloof anno nu. Zie Geef niet op je geloof te verdedigen. Over de plek van apologetiek.

[v] Zie crisis-Psalm 88 Mijn vriend in de duisternis.

[vi] Deze vraag komt je uit de Psalmen tegemoet. Het lijden (Psalm 73 en verdere) en de ballingschap lopen uit op het schitterende lied van Mozes (Psalm 90); God moet zich tot ons bekeren, anders zet het geen zoden aan de dijk. Zie Een mens is voor een tijd een plaats van God. Jesaja 40 kent ook deze toonhoogte: troost bestaat daaruit dat God eraan komt. Zie preek Mijn God, waarom? Over God en lijden. Deel 2 (zie voetnoot ii hierboven).

Mij trof in dit verband de column van microbioloog Rosanne Hertzberger van 20 maart jl. Ze schetste de ernst van de situatie in alle realiteit en eindige zo: ‘en ondertussen bid ik tot mijn God, en de God van mijn voorouders. Bewaar ons, bescherm ons, houd ons vast.’ Zij bidt! Verder viel me een artikel van Marieke Gouka op. Gouka werkt bij de EO, is niet gelovig opgevoed en zegt: Voor het eerst zou ik gelovig willen zijn (NRC, 20 maart).