Bij Advent leef je toe naar Jezus’ komst. Vandaag staan er twee Psalmen centraal. Boetelied Psalm 51 en loflied Psalm 103. Hoe getuigen deze liederen van Jezus (Lucas 24:44). Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1.       Het goede nieuws over kennis van zonde.
Nog even en we vieren Kerst met Matteüs 1:21: Jezus zal zijn volk bevrijden van hun zonden. Omdat Matteüs zijn evangelie schrijft voor gelovige Joden, verplaatsen wij ons in de geloofswereld die die evangelist voor ogen had. Dat doen we door te luisteren naar een belangrijke geloofsbron, de Psalmen.[i] Wat zeggen die over zonde en bevrijding daarvan? Hoe getuigen deze Schriften van Jezus (Johannes 5:39, Lucas 24:44)?[ii]

We luisteren naar twee liederen uit het Psalmenboek. Twee bekende liederen. Psalm 51.[iii] Een boetelied. Een schuldbelijdenis en een gebed om een nieuw leven. En Psalm 103 waarin Gods barmhartigheid en zijn eindeloze ontferming met ons worden bejubeld. Die Psalmen horen bij elkaar.[iv] Straks meer daarover.

2.       Kijk en luister naar je Verlosser.
Eerst Psalm 51. Dat lied staat bekend als een somber lied. Wat een zwartgalligheid, zegt men dan. Nu is het inderdaad niet niks wat er in dit lied aan bod komt. David gaat diep door het stof. Maar beter luister je goed naar dit lied in plaats van dat je er vooraf al allerlei dingen van vindt. Hoor hoe het lied begint:

Wees mij genadig, God, in uw trouw
U bent vol erbarmen, doe mijn daden teniet
was mij schoon van alle schuld
reinig mij van mijn zonden
(Psalm 51: 3 en 4).

Psalm 51 richt de blik op God. In drievoud. Met Gods genade, Gods trouw en Gods erbarmen opent de boetepsalm (vers 3). In dat perspectief bidt David om verlossing van zijn zonden (vers 4).

Dan (pas) komt de schuldbelijdenis:

Ik ken mijn wandaden
ik ben mij steeds van mijn zonden bewust
tegen U, tegen U alleen heb ik gezondigd[v]
ik heb gedaan wat slecht was in uw ogen.
(Psalm 51:5 en 6).

Gemeente, zie je dit? Wat denk je? Zou David al niet heel vaak naar de tabernakel zijn gegaan en daar – in offers en gebeden – hebben erkend dat hij zondig is? Zoals jij misschien elke dag bidt ‘en vergeef mij mijn zonden om Jezus’ wil.’ Tientallen jaren. Maar als de profeet Nathan bij David komt en zegt dat hij die (zondige) man is (2 Samuël 12) dringt het tot hem door. De ernst van de situatie. Zijn leven loopt gevaar (Psalm 51:16b). Zonde zit zo diep in hem dat hij er niet uit kan komen (Psalm 51:7). Hij loopt vast en moet helemaal opnieuw beginnen (Psalm 51:12, cf. Ezechiël 36 en Johannes 3:3).[vi]

God bevrijdt.
De Enige die David helpen en redden kan is God. Dat wist David uit ervaring. Want David had jarenlang in onzekerheid geleefd. Koning Saul achtervolgde hem. Soms liep dat maar net goed af.[vii] God liet David niet los. Die ervaring komt David van pas bij Psalm 51. Want dan wordt hij niet door een tegenstander van buiten hem (Saul) te grazen genomen. David wordt zijn eigen tegenstander, als hij zichzelf door grove zonden in de nesten heeft gewerkt (cf. Matteüs 15:15-20).[viii] Maar David weet wat hij moet doen. Hij begint in dit lied niet bij zichzelf. Hij begint niet bij zijn tekort. Hij komt van zijn troon af. Hij gaat voor Gods troon staan. Hij stelt zich afhankelijk van wie God is. God is trouw, genadig en barmhartig. Daarin ligt zijn hoop.

Wij vieren deze week Kerst. Vanuit de Psalmen krijgen we een belangrijke aanwijzing hoe Kerst te vieren. God leert je wat zonde is. De Geest zelf overtuigt een mens daarvan (Psalm 51, cf. Johannes 16:8). En dat doet God door te laten zien wie Hij is. Hij die trouw is, genadig en barmhartig zegt je waar het bij jou aan schort.

Je Verlosser zegt waar het op staat.
In een van onze belijdenisgeschriften komt deze (volg)orde op een mooie manier terug. Op catechisatie moesten wij altijd de zondagen uit ons hoofd leren. We leerden dat meestal als we onderweg op de fiets naar catechisatie toereden. Zondag 2 was favoriet bij ons. Want die was lekker kort.

Waaruit ken je je zonde (ellende)?
Uit de wet van God.

Die zin heb je binnen twee tellen geleerd. De samenvatting van de wet (Catechismus vraag en antwoord 4) daar kom je dan ook nog wel uit. Het liefdesgebod voor God en je naaste. We zeiden het op en hadden weer een plusje in het schrift van onze dominee.

Het allerbelangrijkste van die Zondag uit de Catechismus staat er terloops. Je leest erover heen. Dat heb ik (pas) ontdekt toen ik predikant werd en over de Catechismus ging preken. Het belangrijkste is dat Christus ons leert waar het in Gods wet om gaat. Je Verlosser zegt waar het mis gaat. Je redder zegt dat je tekort schiet als je niet met hart en ziel, in woord en daad van God de Vader en van hem houdt.[ix] Hij opent je ogen voor wat er niet deugt. En daarom ga je luisteren. Wil je luisteren. Want je verlosser is trouw, genadig en barmhartig (Psalm 51).

Jezus verlost je van je zonden (Matteüs 1:21). Dat is Kerst. Die zin staat niet aan het eind van het evangelie, als Jezus is gestorven en opgestaan. Zoals Psalm 51 begint met Gods trouw en genade zo start het evangelie ermee dat Jezus je bevrijdt van je zonde. Jezus’ meest scherpe uitspraken zijn zo te zien en te begrijpen.[x] Je moet daar dan ook niet bij weglopen. Hoe moeilijker het wordt wat de Heer tegen je zegt, hoe belangrijker het is dat je weet wie het zegt. Leef met Jezus, gemeente. Volg hem op de weg naar totale bevrijding.

3.      God vernieuwt.
Kijken we zo naar Psalm 103. Een zeer uitbundig lied. Een en al lof voor God als aanhef. Psalm 51 komt terug in Psalm 103:

Hij (God) vergeeft je alle schuld (Psalm 51:4),
Hij geneest je van alle ziekten,
Hij redt je leven van het graf (Psalm 51:16),
Hij kroont je met trouw en liefde (Psalm 51:3),
Hij overlaadt je met schoonheid en geluk,
uw jeugd vernieuwt zich als een adelaar (Psalm 51:14)
(Psalm 103:3-5).

Wat belijdt David hier? Een gelovige zei eens: ‘mooi, he; het maakt niet uit wat je doet – God vergeeft altijd.’ Dat zegt dit lied niet.[xi] God maakt nieuw (Psalm 103:5b). God laat het er niet bij zitten. Als David zondigt stuurt Hij hem zijn profeet (Psalm 51). Als jij in de fout gaat geeft Hij je het inzicht wat er mis gaat. Als de mens zich van Hem afkeert, zoekt Hij hen op met belofte en oordeel (Genesis 3). God is trouw.

Psalm 103 krijgt reliëf als je Psalm 51 als achtergrond daarvan ziet. Met name op deze manier: de gevolgen van Davids zonde (Psalm 51) waren blijvend[xii] en toch komt er een nieuw begin. God is barmhartig. Hij zit niet zo in elkaar dat hij boontje om zijn loontje laat komen (Psalm 103:10 en 11).[xiii] Tegelijk is God zo recht (Psalm 51:6). Hij verdraagt zonde in ons niet. Psalm 51 en 103 getuigen van dat geheim. God gaat op zijn manier om met wat er tekort schiet in ons leven. De focus op God van het begin van Psalm 51 is bij Psalm 103 vele malen stralender en sterker in overtuiging:

Hij vergeeft.
Hij geneest.
Hij redt.
Hij vernieuwt.
(Psalm 103:3-5)

God verdraagt onze zonde niet. Hij draagt die in Jezus zelf (1 Petrus 2:24).[xiv] Zo straalt Gods trouw, barmhartigheid en recht en zien we uit naar Kerst.

---

[i] Zie Guided tour door het koninkrijk. Preek Psalm 1 over het belang van de Psalmen bij het leren kennen van Jezus.
[ii] Zie Wie getuigt er in de zaak van Jezus. Preek Johannes 5:30-49.
[iii] Zie God is de goede rechter. Preek Psalm 51. En zie Dank de heilige Heer uit het diepst van je hart. Preek Psalm 103.
[iv] Dat de liederen bij elkaar horen; zie preek Psalm 103 bij bovenstaande voetnoot.
[v] Loopt David op deze manier (‘tegen U alleen’) weg bij zijn schuld ten opzichte van mensen? Nee. Zie de uitleg van de Psalm God is de goede rechter.
[vi] Nicodemus worstelt met Jezus’ onderwijs over de nieuwe geboorte die nodig is. Zie Op een nieuwe manier mens worden. Preek Johannes 3. Bij de (latere) profeten wordt telkens duidelijke dat alleen door Gods Geest daadwerkelijke vernieuwing kan ontstaan. Zie preek Ezechiël 11 en preek over het indrukwekkende Ezechiël 36.
[vii] Zie Dankbaar leven begint bij God. Dankdag met 1 Samuel 24.
[viii] Davids zoon (Matteüs 1:1) zegt dat zonde niet van buitenaf komt (en onrein maakt) maar uit het hart voortkomt. Zie Helpt handen wassen tegen het gevaarlijkste virus dat bestaat? Preek Matteüs 15.
[ix] Liefde tot de naaste betekent allereerst de liefde tot Jezus. Zie de preek over de strikvraag over het grote gebod uit Marcus 12.
[x] We luisterden recent naar Matteüs 18. Een heel scherp en bevrijdend hoofdstuk. Alles staat in het teken van de bevrijding van zonden(schuld). Zie De woedende heer en het kwetsbare kind. Korte inleiding op preken Matteüs 18. Maar denk ook aan Jezus’ harde woorden ten opzichte van zijn dorpsgenoten. Zie preek Weinig verhullend taalgebruik van Jezus van Nazaret.
[xi] Zie preek over de gelijkenis van schuldvergeving (slot Matteüs 18).
[xii] Zie slot preek Psalm 51.
[xiii] Bij de strikvraag naar het betalen van de belastingmunt denk je onwillekeurig terug aan dit vers van Psalm 103. Zie preek Met gelijke munt (terug)betalen? (Marcus)
[xiv] Zie Goede Vrijdag met 1 Petrus 2:24.

Voorbeeldliturgie
Welkom

Votum (gezongen)
Groet
Psalm 92: 1 en 2 https://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-92

Gods verbondswoorden
GK 155 God, enkel licht: 1a, 2v, 3m 4en5a

Gebed

Kindermoment
Alzo lief had God de wereld, OTH 426

Lezing Psalm 51:1-13
Zingen Psalmproject 51 http://www.thepsalmproject.nl https://thepsalmproject.nl/wp-content/themes/TPP/sheets/witterdansneeuw/Psalm_51_Witter_Dan_Sneeuw.pdf
Psalm 103:1-12

Verkondiging
Psalm 103:1 en 3

Geloofsbelijdenis (predikant leest)

Dankgebed en voorbede

Collecte
GK 78: 3 en 4 Wat deed uit ‘hemels zalen (Advent 4)

Zegen
Amen