We vieren Kerst onder bijzondere omstandigheden. Extra zaak om aandachtig te luisteren. Welke hoop geeft Kerst? Matteüs 1:21 geeft een even kort als verbluffend antwoord. Achter deze ene zin gaat een wereld schuil. Luister en vier mee! De preek is te beluisteren via mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         Geen Kerst zonder Matteüs 1:21.
De engel zegt tegen Jozef dat hij Maria’s zoon Jezus moet noemen omdat hij zijn volk zal bevrijden van hun zonden. Dit kind heeft een volk (blijkbaar). Hij is de zoon van koning David (Matteüs 1:1). Hij zal zijn volk bevrijden.

Gelukkig. Eindelijk. Waarvan bevrijdt Jezus? Van de Romeinen? Dat hoopte men toen. Zodat men in vrijheid (Exodus 20:2) kon leven. En vandaag? Bevrijdt Jezus van COVID 19? Bevrijdt hij je van je problemen en je verdriet? Dat hoop jij misschien. De engel heeft deze hemelse boodschap:

Geef hem de naam Jezus want hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden
(Matteüs 1:21).

Bij deze zin wil ik vandaag stilstaan.[i] Maar eerst een vraag. Zit jij hierop te wachten? Misschien is je eerste reactie: past het wel om vandaag over zonden en bevrijding daarvan te spreken? Er zijn deze Kerst zoveel beperkingen. Moet het dan ook nog over zo’n onderwerp gaan? Want zonde(n) associeer je wellicht snel met ‘moeilijk’, ‘somber’, of ‘ouderwets.’ Weinig hoopvol.

Broodnodig.
Prima als dat je reactie is. Toch luisteren we vandaag naar deze zin. Want dit is wat de engel zegt. En ik hoop dat je aan het einde van deze eredienst blij bent dat we bij dit vers hebben stilgestaan. In deze ene zin komt namelijk een wereld mee. Daarover gaat deze preek. Ik denk dat je het kort en bondig zo kunt zeggen: je kunt er een mooie feest van maken met veel gezelligs, het hebben over ‘een kind’ of ‘vrede’- maar het is leeg zonder deze belangrijke zin uit Matteüs 1. Anders, positief gezegd: als je luistert en wilt luisteren naar deze hemelse woorden krijg je zicht op Kerst.

Alle evangelisten beginnen ermee.
Hoe ik daarbij kom? Ik heb dat van de evangeliën. Ik bedoel álle evangeliën:

• Vriend, uw zonden worden u vergeven (Marcus 2:5. Balen; de man hoopte namelijk weer te kunnen lopen. Dat kwam ook – in tweede instantie).
• Dit is het lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt (Johannes de Doper over Jezus, Johannes 1:29).
• In Jezus is er redding door vergeving van zonden (Zacharias, Lucas 1:77b).
• Jezus zal zijn volk bevrijden van hun zonden (Engel, Matteüs 1:21).

Zie je? Iedere evangelist spreekt over zondevergeving of bevrijding. Dat doen ze allemaal aan het begin van hun evangelie. Dat wil zeggen dat je dat nodig hebt om te kunnen zien wie Jezus is. Wat zijn geboorte, zijn leven, zijn lijden en opstanding betekenen.

Een van de oudste documenten.
Nog niet overtuigd? Wij kennen de Bijbel in deze volgorde: Matteüs, Marcus etc. Maar als je zou beginnen met de oudste documenten voorop, dan zou de (eerste) brief aan de Korintiërs voorin te vinden zijn. In die brief staat:

Het belangrijkste dat ik u heb doorgegeven, heb ik op mijn beurt ook weer ontvangen: dat Christus voor onze zonden is gestorven zoals in de Schriften staat, dat hij is begraven en op de derde dag is opgewekt zoals in de Schriften staat
(1 Korintiërs 15:3 en 4).

En lees op dit punt gerust ook de andere brieven van het Nieuwe Testament (o.a. Romeinen 1-3 en 5-7, Efeze 2:1, Galaten 1:4, Kolossenzen 1:14, Hebreeën 1:3, 1 Petrus 2:24[ii], 1 Johannes 1:7).

2         Wat de Bijbel bedoelt met zonde (en wij daarvan maken).
Het punt is dit, gemeente. Als wij het woord ‘zonde’ horen beginnen we ons alvast schrap te zetten. Of ons te irriteren. Zeker in de Vrijgemaakte kerk. Wij wisten precies wat zonde was.[iii] Je denkt misschien dat het dan gaat over wat je fout doet. Waar een ander je op aanspreekt. Waarin je faalt. Wat je beter had moeten doen. Maar dat is niet wat de Bijbel met zonde bedoelt.[iv]

Bijbels wereldbeeld.
Luister naar Matteüs 1:21. Het meest interessante aan die tekst is wat er niet staat. Matteüs heeft geen toelichting nodig. Hij heeft geen waslijst nodig om te zeggen: ‘kijk, dat bedoel ik nou – en heb jij dat nou ook?’ Zijn lezers wisten waar het om ging. Matteüs veronderstelt het als bekend. En dat ligt voor ons, denk ik, anders (zeker als je niet vertrouwd bent met de Bijbel). Als de Bijbel spreekt over zonde, moet je rekening houden met deze uitganspunten:

1. De val (Genesis 3, Romeinen 5); de oer-vertelling van menselijke rebellie tegen God. De mens wil niet dat zijn levensdoel in God bestaat.
2. Als gevolg daarvan zijn alle mensen (mensheid) onderling verbonden in het slaaf zijn van de macht van zonde (Psalm 14, Psalm 51[v], Ezechiël[vi], Jesaja 59, Romeinen 3).
3. Er is een (kosmische) strijd tussen zonde, kwaad en dood enerzijds en Gods onoverwinnelijke doel anderzijds (Ezechiël 37 en 38&39  [vii], cf. Catechismus Zondag 52).

Hoe zonde werkt.
Zie je dit? Al deze dingen klinken mee in die ene zin van Matteüs 1:21 waarin staat dat Jezus zijn volk zijn bevrijdt van hun zonden. Als jij zegt ‘ik vloek dus ik zondig’ dan heb je een punt (3^de gebod). Als je maar ziet dat die vloek

• rebellie tegen God is.
• gevolg is van de macht van de “gewoonte”.
• in strijd is met Gods doel met jou.

Achter die ene vloek gaat een ellendige wereld schuil. Daar opent Matteüs 1:21 je ogen voor. En dat is dan ‘nog maar’ die ene vloek.

Matteüs duidt zonde aan in zijn eerste hoofdstuk. Koning David die via een buitenechtelijke relatie Salomo krijgt (Matteüs 1:6). De koning kwam daarmee in opstand tegen God en handelde als slaaf van zonde.[viii] De weg van Gods volk die doodloopt in ballingschap (Matteüs 1:12).[ix] Gods volk verloor de strijd en liep vast.

Heel Matteüs’ evangelie.
Omdat we al langer naar Matteüs luisteren kijk je (hopelijk) niet al te zeer op van het Bijbelse wereldbeeld dat meekomt met het woord zonde. Steeds bericht het evangelie van Matteüs hierover:

Denk aan ongeloof in Jezus, wantrouwen ten opzichte hem of verzet tegen zijn lijdensweg. Dat zit niet alleen in mensen die niks van hem willen weten. Maar ook in het hart van zijn eigen discipelen (Matteüs 11:6, 16:13-28).[x] Dat is de rebellie als uiting van zonde. Jezus laat steeds merken dat hij onze harten kent. Hij doorbreekt de weerstand en zegt: volg mij.

Jezus zegt dat hij ‘de sterke’ (Satan) zal binden (Matteüs 12:29).[xi] Denk aan de gelijkenis van de zaaier en het goede zaad (Matteüs 13).[xii] Ineens is daar dat onkruid, gezaaid door ‘de vijand’ (Matteüs 13:25). Mensen kunnen elkaar in een wurggreep houden (Matteüs 18:28).[xiii] Steeds dat strijdtoneel. Jezus verschijnt op dat strijdtoneel om te overwinnen.

Denk ook aan Jezus wonderlijke uitspraak dat datgene wat er uit je hart komt een mens onrein maakt.[xiv] Zo diep zit zonde. Voor God zijn we geestelijk dood. Daar stelt Jezus zijn trouw tot in de dood tegenover. Zo verlost Jezus. Hij betaalt onze schuld (Matteüs 18:21-35).[xv]

Jezus bevrijdt.
Matteüs 1:21 zegt: midden in de zondige, van God vervreemde en ten opzichte van Hem vijandige wereld wordt Jezus geboren. Zo zet hij het omvergevallen leven recht. Overal waar Jezus komt wordt hij betwist. Steeds laat Jezus zien sterker te zijn. Te overwinnen. Een eind te maken aan zonde en de gevolgen daarvan (Matteüs 18). Jezus roept de dood een halt toe (Matteüs 9, Johannes 5:28[xvi]). Jezus wordt zijn volk in alles gelijk – behalve de zonde (Hebreeën 4:15).

3         Gods nieuwe wereld is begonnen.
Gemeente, met Kerst gaat er een wereld open. Een nieuwe wereld. Ergens in het Oude Testament wordt de balans opgemaakt. Een balans die een mens trouwens ook voor zichzelf kan opmaken. Zonde is te sterk, zo is de conclusie. Zeker in die verwoestende machtsbundeling van zonde, kwaad en dood.[xvii] Zelfs met Gods goede voorschriften redden mensen het niet. Gods volk leert steeds meer op te kijken naar zijn Maker en Redder.[xviii]

Maar hoe komt God dan? Hoe majestueus? Ieder zal toch moeten buigen en deze Koning erkennen? Vol spanning ziet men uit.

Moeder van God(s zoon).
Wij vieren Kerst. In Jezus verschijnt God zelf (Matteüs 1:23) op het toneel. Het ‘Ere zij God’ is een (hemelse) strijdkreet.[xix] Satan wordt onttroond. Zijn laatste uur heeft geslagen. Jezus lijdt aan en om onze zonden op Golgota en betaalt de schuld (Matteüs 18:21-35).[xx] Beelden kunnen soms meer zeggen dan duizend woorden.

Dit is Matteüs 1:21. De schuldbewuste Eva. Ze durft niet op te kijken. Maar haar nakomeling vertrapt de slang (Genesis 3:15). Kop op, Eva. Geef de moed niet op, Adam. Vrouwen en mannen: je verlosser is geboren. Mensen; er is een toekomst vol van hoop (Sela). Want de gezegende maagd (Nederlandse Geloofsbelijdenis art. 18) Maria is niet alleen de moeder van Eva’s en Davids zoon (Matteüs 1:1). Maria is de moeder van Gods zoon (Matteüs 3:17, 17:5[xxi]). Je mag ook zeggen: de moeder van God (Matteüs 1:23).[xxii] Zo is Eva de moeder van alle levenden geworden (Genesis 3:20). Door haar zoon Jezus komt het goed.

Ik rond de preek af. Ik begon met de vraag waarvan Jezus bevrijdt. Als jij en ik het mochten zeggen, zou er een waslijst zijn. Zoveel dat anders moet. Wat je anders zou willen. Wat niet langer zo kan. Matteüs 1:21 zegt het Bijbels. Kort, krachtig, eindeloos ver strekkend – jou en mij meenemend. Jezus verlost ons van onze zonden. Gods nieuwe wereld is begonnen. Voor wie gelooft in Jezus.

Gelukkig Kerstfeest!

---

Zie Trouw, wijsheid en macht van de Drie-ene God. Inleiding prekenserie Matteüs (2019-2021).

[i] Dankbaar maak ik in deze preek gebruik van Hoofdstuk 4 The gravity of Sin van het boek The crucifixion. Understanding the death of Jesus Christ. Fleming Rutledge. Grand Rapids, 2015.
[ii] Zie preek Goede Vrijdag over die tekst.
[iii] Zie Discussie doopvragen is een teken van secularisatie. Blogpost 2019. En zie Kerk-zijn in post-truth samenleving. Ergernis over spreken over zonde of schuld zit ook in onze maatschappij. Hiermee keert men zich tegen ons christelijke verleden. Zie Vier het grote mysterie met ons mee (Goede Vrijdag en de islam). Vandaag zoeken we positieve verhalen, zie korte introductie op prekenserie Ezechiel en mijn recensie van OER.
[iv] Uiteraard is te zeggen dat in falen etc. de zonde blijkt. Zie vervolg van de preek.
[v] Zie God is de goede rechter. Preek Psalm 51. Zie ook de preek Met de Psalmen naar Kerst over Psalm 51 en Psalm 103.
[vi] Deze restauratie-profeet laat zien hoe diep zonde zit in Gods volk, zie preek Ezechiël 20, en in alle volken – zie preek over delen uit Ezechiël 25-32. Het beeld van het graf spreekt boekdelen, zie preek Ezechiël 37 (Goede Vrijdag).
[vii] Zie Alleen God weet of er hoop is. Preek Goede Vrijdag Ezechiël 37. En God vernietigt het kwaad. Preek Ezechiel 38 en 39. Zie ook Psalm 49 waar de dood als een soort persoon wordt opgevoerd: Laat je niet te grazen nemen. Preek Psalm 49.
[viii] Tegen U heb ik gezondigd – zegt David. Zie God is de goede rechter. Preek Psalm 51.
[ix] Zie preek bij de vorige twee voetnoten. De dood (het graf) is de geestelijke dood van de ballingschap bij Ezechiel.
[x] Johannes de Doper twijfel aan Jezus en Petrus acht Golgota niet nodig. Zie preek Matteüs 11:6 en preek Matteüs 16:13-28.
[xi] Zie Jezus blijkt de allersterkste te zijn. Preek Matteüs 12:22-37.
[xii] Zie Het geduld van de komende rechter. Preek Matteüs 13.
[xiii] Zie Adembenemend. De gelijkenis over vergeving van schuld. Preek Matteüs 18:21-35.
[xiv] Zie Helpt handen wassen tegen het gevaarlijkste virus dat bestaat? Preek Matteüs 15:1-20.
[xv] Zie gelijkenis schuldvergeving uit Matteüs 18.
[xvi] Jezus roept tot leven. Eeuwigheidszondag met Johannes 5.
[xvii] Zie God vernietigt het kwaad. Preek Ezechiël 38 en 39 (Openbaring 20).
[xviii] Denk aan Psalm 90 van Mozes. Alleen Gods ‘bekering’ tot ons zet zoden aan de dijk. Zie preek Psalm 90. Restauratie-profeet Ezechiël gaat over dit thema. Alleen Gods Geest maakt nieuw (preek Ezechiël 11), het komt goed als God zelf koning wordt (preek Ezechiël 20), als God zijn ‘huwelijk’ (verbond) redt (preek Ezechiël 16) en als Hij zelf te midden van zijn volk Herder is (preek Ezechiël 34) en woont (preek tempelvisioen).
[xix] Zie punt 3 van Hoe Gods trouw straalt. Kerstpreek 2016.
[xx] Zie preek Gelijkenis schuldvergeving uit Matteüs 18.
[xxi] Zie preek verheerlijking op de berg.
[xxii] Zie de discussie over ‘theotokos’ op pg.18vv van Jezus Kurios (1998) van Bram van de Beek.

Voorbeeldliturgie

Kerst wereldwijd: filmpje India Mission https://youtu.be/ml_ciBrl10k

‘Komt allen tezamen’ LB 477:1, 3 en 5.

Welkom (ouderling van dienst)
Votum en groet (Sela)
LB 481:1 en 2 Hoor de engelen zingen de eer

Zaligsprekingen (Jezus vervult de wet)
‘Jezus U bent het licht’ (Taize, NL, En, Du, Fr en It)
Gebed

Kindermoment
Kinderlied In de hemel is de Heer  https://nederlandzingt.eo.nl/lied/in-de-hemel-is-de-heer/POMS_EO_15947086?cHash=db1541d2f5216c607a407c589fd2f40d

Lezing Matteüs 1:1 en verzen 18-25
‘De minsten van de mensen’ https://www.sela.nl/liederen/113/de-minsten-van-de-mensen.html

Verkondiging van het evangelie Kerst: Jezus verlost ons van onze zonden
Licht in de nacht opwekking, Opwekking 527 https://www.songteksten.nl/songteksten/368825/opwekking/licht-in-de-nacht-527.htm

De menswording van Gods Zoon. Artikel 18 Nederlandse Geloofsbelijdenis
‘Stille nacht’  LB 483 alle verzen

Dankgebed en voorbede afgesloten door
‘Toekomst vol van hoop’ Sela (vooraf opgenomen door gemeente gezongen lied)

Collecte
GK 50 Ere zij God

Zegen
Amen