De Bergrede loopt bepaald niet met een sisser af. Jezus spreekt harde woorden en geeft scherpe waarschuwingen. Toch – of juist daarom? – staat er dat de mensen perplex zijn van Jezus’ optreden en zijn woorden. Hoe is het slot van de Bergrede op te vatten? Je kunt de preek beluisteren via mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         Te mooi om waar te zijn.
Als het te mooi is om waar te zijn dan is het ook te mooi om waar te zijn. Ken je die uitspraak? Die wordt gebruikt om te voorkomen dat je wordt opgelicht. Stel je ziet spiksplinternieuwe Nikes op Marktplaats. Een model dat je altijd al wilde hebben. Slechts €75. Geen geld. Of een mooie fiets voor heel weinig. Een koopje? Of zijn de Nikes nep en is de fiets gejat? Als het te mooi is om waar te zijn….

Jezus sluit de Bergrede af. Jezus heeft in de Bergrede verteld wie hij is en wat leven met hem betekent.[i] Jezus eindigt de Bergrede met waarschuwingen. Zoals Marktplaats je waarschuwt voor aankopen waar je spijt van krijgt zo waarschuwt Jezus voor een verkeerde, oppervlakkige manier van leven. Jezus waarschuwt voor mensen die faken. Jezus wil niet dat je luistert naar verhalen die aantrekkelijk klinken maar die je uiteindelijk met lege handen laten staan. Jezus leert je verder te kijken dan je neus lang is. Jezus wil dat je hem vertrouwt. We luisteren naar Jezus’ woorden.

2         Jezus is de weg en de poort.
Allereerst zegt Jezus dat de (toegangs)weg, de poort naar het leven smal is. Nauw (denk aan smalle ingang bij de stadspoort). Weinig mensen vinden die. Wat bedoelt Jezus? Misschien ken je die plaat die gemaakt is naar aanleiding van deze woorden van Jezus. Je ziet twee wegen. Een brede weg waarop iedereen volop van het leven geniet en verkeerde, zondige dingen doet. Die weg eindigt in de hel. De andere weg is smal en loopt via lastige obstakels. Die weg eindigt in de hemel.

Dit is niet wat Jezus zegt.[ii] In vers 21-23 zegt Jezus, bijvoorbeeld, dat er mensen zijn die in hem geloven en toch, op de jongste dag, veroordeeld zullen worden omdat ze Jezus niet werkelijk toegewijd waren (cf. Matteüs 25:31-46).[iii] Jezus zegt dat zonde in íeders hart zit (cf. Matteüs 15:18-20).[iv]

Wijsheid.
Als Matteüs schrijft voor (gelovige) Joden dan kun je bij Jezus’ waarschuwende woorden over de weg en de poort denken aan de Wijsheidsliteratuur (van het Oude Testament.[v] Denk aan Psalm 1 (cf. Psalm 49).[vi] Die Psalm eindigt precies zoals Jezus’ Bergrede eindigt; met een doodlopende weg. Het zijn hartstochtelijke oproepen tot bekering. Wijsheidsliteratuur laat je nadenken. Want wat is het makkelijk om mee te doen met ‘de grote groep’. Meegaan naar de kerk ‘omdat de rest dat ook doet’. Niet in God geloven ‘omdat de meesten dat niet doen’. Denken dat jij het niet verkeerd doet ‘als je dat vergelijkt met zoveel anderen’. Makkelijk is een mens een gewoontedier.

De Wijsheidsliteratuur vraagt jou op de man/vrouw af: waar leef jij voor? Besef je dat er meer is tussen hemel en aarde? Besef je wat het is om mens te zijn: begaafd, tot van alles in staat en, vooral, sterfelijk? Weet je dat er een dag komt dat je verantwoording moet afleggen voor de Koning van hemel en aarde? Leef jij voor die Koning? De Wijsheidsliteratuur is scherp, (maar) bedoeld om jou op het goede pad te krijgen of te houden.

Vertrouw Jezus.
In die traditie staat Jezus (‘verstandig’, Matteüs 7:24). Hij vervult de Wijsheidsliederen (cf. Matteüs 5:17). Híj is de poort en de weg naar het leven (Johannes 10:7 en 14:6). Hij redt je op de beslissende dag van de Heer (Matteüs 7:19-23, 1 Tessalonicenzen 1:10).[vii] Je kunt makkelijk aan Jezus voorbij lopen. Dacht men toen. Denken sommigen vandaag. Kritiek op Jezus hebben of hem niet serieus nemen. Want Jezus laat zich kennen in zijn nederige gestalte. En Jezus dringt aan maar hij dringt zich niet aan je op. Hij nodigt uit. Met klem. Want je kunt niet zonder hem. Op Golgota blijkt hoe ‘nauw’ de poort is. Daar vergeeft Jezus zonden (Matteüs 1:21 en 26:28).[viii] Hij leert je door zijn Geest om te gaan met wat er aan moois en verdrietigs op je levenspad komt. Hij leert je om vol te houden en de ander lief te hebben.

Wolven in schaapskleren.
Jezus waarschuwt ook voor valse profeten, wolven in schaapskleren (Matteüs 7:15). Wie of wat bedoelt Jezus? Jezus zegt dat je moet kijken naar hun ‘vruchten’; wat deze mensen uitwerken (Ezechiël 13 en 34).[ix] Je kunt dan denken aan het leven van deze valse profeten (dubbelleven o.i.d.). Maar net zo goed aan wat je op langere termijn ziet gebeuren als deze mensen aan het werk gaan. Verderop in de Bijbel komt de waarschuwingen voor valse profeten terug (2 Timoteüs 4:3 en 4, 1 Johannes 4:1vv). In het Nieuwe Testament heeft valse profetie altijd te maken met de vraag in hoeverre je Jezus centraal zet. Of je boodschap geleid wordt door Jezus’ hartstochtelijke oproep tot geloof in en leven uit hem.

3         Jezus de machtige rechter en redder.
Interessant aan de Bergrede is het slot ervan. De ‘publieksreactie’, zouden wij zeggen. Men was diep onder de indruk (Matteüs 7:28) . Beter kun je zeggen dat men perplex was. Ook hedendaagse historici zijn van mening dat Jezus veel indruk heeft gemaakt door zijn optreden. Waar zit dat in?

Goddelijk gezag.
Matteüs duidt het aan. Jezus leert niet zoals andere geestelijke leider dat doen. Jezus leert met gezag. Met macht (cf. Matteüs 28:18).[xi] Gebruikelijk was (en is) het om uitleg over de Thora te geven waarbij je voortborduurt op wat andere, belangrijke uitleggers hadden gezegd. Vervolgens draag jij je steentje bij. Jezus doet anders. Hij presenteert zich als de nieuwe Mozes (Matteüs 5:1).[xii] Dat moet men toen hebben gemerkt aan Jezus’ optreden en aan zijn spreken. Vooral opmerkelijk is dat Jezus consequent zichzelf centraal zet in de Bergrede:

• Gelukkig ben je als je wordt vervolgd omwille van mij (Matteüs 5:11). 
• Ik ben gekomen om de Wet en de profeten te vervullen (Matteüs 5:17).
• (Jullie hebben gehoord dat er gezegd is … maar) ík zeg jullie… (Matteüs 5:20, 22, 26, 32 etc.).
• Wie tegen mij ‘Heer, Heer‘ zegt … (aanspreektitel van God in Oude Testament).
• Ík zal zeggen tegen de nep-christenen: wegwezen (Matteüs 7:21-23).
• Wie mijn woorden hoort en doet zal staan als en huis (Matteüs 7:24-27).

Gelovigen toen konden beter, directer, horen wat voor ons ook goed te merken is. Jezus stelt zich op met grote autoriteit. Hij laat niets aan de verbeelding over. Hij is niet alleen de poort en de weg naar het leven (zie boven). Hij spreekt woorden van leven (cf. Johannes 6:68). Hij is evengoed Israëls rechter.

Jezus is niet een nieuwe profeet uit de bekende rij – zoals Mozes en Elia dat waren (Matteüs 17:1-7, cf. Hebreeën 1).[xiii] Jezus spreekt in eigen naam met goddelijk gezag (Matteüs 12:22-37[xiv]). Dat is het punt. Daarom is men perplex. Deze Jezus uit Kafarnaüm (Matteüs 4:12-25)!?[xv] Hoe zit dit?

Geloof.
Er staat dat als Jezus afdaalt van de berg, dat hem een grote mensenmassa volgt (Matteüs 8:1). Een spannende zin. Ze zijn perplex. Ze volgen. Maar gaan ze geloven? Dat is de vraag. Jij kunt onder de indruk zijn van iets bijzonders dat je overkomt of wat je krijgt. Maar eer je Jezus dan ook? Het evangelie komt op spanning te staan. Wat gaat deze machtige rechter doen? Wat gaan ze merken van deze redder die uitnodigt om hem te erkennen? Komt men tot geloof? En jij; waar sta jij? Waar staat u?

Jezus zegt: luister niet alleen naar mijn woorden. Kom niet alleen onder de indruk daarvan. Maar doe wat ik zeg. Jezus zoekt geloof in hem. Rotsvast vertrouwen. Navolging. Gelukkig (Matteüs 5:3-11) ben je als je zo leeft.

---

---

Zie Trouw, wijsheid en macht van de Drie-ene God. Inleiding prekenserie Matteüs (2019-2021). (Specifiek: Hindernissen op weg naar Gods rijk. Preek Matteüs 18:6-14).

[i] Zie eerdere preken over de Bergrede. Bijvoorbeeld. Gelukkig wie treurt. Preek Matteüs 5:4.
[ii] Zie ook de preek over Matteüs 11 waar Jezus waarschuwt voor de hel.
[iii] Zie preek parabel schapen en bokken uit Matteüs 25.
[iv] Zie preek Maakt handen wassen je schoon? Preek eerste deel Matteüs 15.
[v] Ook Matteüs 13 – de start van het spreken in gelijkenissen – gaat over wijsheid (zie vers 35). Zie ook Matteüs 15:10, zie preek bij voetnoot iv.
[vi] Zie preek Psalm 1 en preek Psalm 49.
[vii] Johannes de Doper spreekt van deze dag, ‘bijltjesdag’. Zie preek Matteüs 3:1-12 (en de vervolgpreek over Jezus’ doop in de Jordaan). ‘De dag van de HEER’ is een kernthema van het Oude (en Nieuwe) Testament. Zie preek Ezechiël 7, preek Ezechiël 34 en preek Ezechiël 37 (Goede Vrijdag).
[viii] Zie preek Matteüs 1:21 en preek over de instelling van het heilig avondmaal, eucharistie (Matteüs 26).
[ix] Zie Gods oordeel over fake-news (preek Ezechiël 1) en Hoe God herder is (preek Ezechiël 34).
[xi] Over het slot van Mattheus hoop ik binnenkort een keer te preken.
[xii] Zie preek bij voetnoot i.
[xiii] Zie preek Verheerlijking op de berg. Mattheus 17:1-7.
[xiv] Zie Jezus blijkt de allersterkste te zijn. Preek Matteüs 12:22vv
[xv] Zie preek over Jezus’ keuze voor Galilea. Preek 2^de helft Mattheus 4.

Voorbeeldliturgie

Votum en groet (uitgesproken door predikant)
PvN 84 Wat houd ik van uw huis

Gods wet
Heer, wijs mij uw weg https://www.sela.nl/liederen/6/heer-wijs-mij-uw-weg.html

Gebed

Kindermoment
Vertel het aan de mensen, OTH 553
Bijdrage Kind en Eredienst (rugzak-actie van Stichting Gave)

Lezen Matteüs 7:13-8:1
Verkondiging
Ik geloof in God de Vader https://www.songteksten.nl/songteksten/87984/opwekking/ik-geloof-in-god-de-vader.htm  (geloofsbelijdenis)

Dankgebed en voorbede, afgesloten door
Welzalig de man die niet wandelt, Opwekking 244 (Psalm 1)

Collecte

Mijn Jezus, mijn redder Opwekking 461 https://www.songteksten.nl/songteksten/61345/opwekking/mijn-jezus-mijn-redder.htm

Zegen
Amen (gezongen)