Renovatie begint met sloopwerkzaamheden. Soms gebeurt dat met grof geweld. Het oude moet eruit. Bijbelboek Ezechiël is te vergelijken met een renovatieproject. God maakt alles nieuw. Ezechiël 36 is van alle profetische geschriften de meest systematische en gedetailleerde samenvatting van Gods vernieuwend werk (Block).[i] Ezechiël eindigt met schitterende vergezichten.[ii] Maar voordat het zover is vinden er eerst sloopwerkzaamheden plaats. En dat gaat hardhandig.

Hoofdstukken lang oordeelt God eerst zijn eigen volk en vervolgens alle volken.[iii] Tal van zonden en wonden worden gedetailleerd beschreven. Je schrikt van de bende die God in mensenharten aantreft.[iv] God gaat niet halfslachtig te werk; álles neemt Hij onder handen. De schepping en de oerzonde van Genesis 1-3 zijn in beeld.[v] Maar ook de Exodus onder Mozes.[vi] Vooral gaat het in Ezechiël om Jeruzalem en de tempel. Gods woonplaats wordt verwoest en in brand gestoken.[vii] Door Gods rechtsspraak heen ontstaat er een samenleving waar God duurzaam te midden van zijn volk leeft.[viii]

Jeremia en Openbaring
Door de loop van twee seizoenen heb ik over Ezechiël gepreekt. Calvijn preekte in zijn tijd 175 keer over Ezechiël. Zo’n lange serie zag ik niet zitten. Preken over Ezechiël heb ik afgewisseld met preken over andere Bijbelteksten en over thema’s die leven in de gemeente en in de maatschappij.[ix] Ezechiël is geen makkelijk Bijbelboek. Er zijn twee dingen nodig om Ezechiël te kunnen plaatsen:

Ezechiëls tijd. Ezechiëls voorganger is de profeet Jeremia. Jeremia moet fors corrigerend optreden. Maar Jeremia’s profetieën worden doodleuk in het vuur gegooid. Als reactie daarop verschijnt God in het heidense Babel in vuur (Ezechiël 1). Het vuur van Gods heiligheid zal Jeruzalem verbranden.

Ezechiël en Jeremia in de Basilica Notre-Dame van Montreal (fot unsplash)

Apocalyptisch. Ezechiël is een apocalyptisch boek. Er zijn veel opvallende paralellen tussen de Ezechiël en het nieuwtestamentische Bijbelboek Openbaring.[x]

Ezechiël ziet Gods heerlijkheid (foto http://bibliaprints.com/). Zie preek 1 Ezechiël 1 over de inhoud en preek 2 over Ezechiël 1 over de context van dit visioen en Bijbelboek. Om Ezechiël te begrijpen moet je weten in welke tijd hij leefde en dat zijn boek apocalyptisch is.

Deze twee aspecten helpen je te begrijpen waarom Ezechiël zulke opvallende dingen zegt. Denk bijvoorbeeld aan de ‘hervertelling’ van de geschiedenis van Gods volk (Ezechiël 15-20).[xi] Die vertelling is voor ons gevoel te somber. Maar het is net als bij een röntgenfoto die overal doorheen kijkt. Ezechiël laat ons kijken vanuit het perspectief van Gods heiligheid.

Gods heiligheid
Het gaat in Ezechiël bijna nooit over liefde, rechtvaardigheid, (verbonds)trouw en dergelijke (Zimmerli). Het gaat in Ezechiël om Gods heiligheid en de eer van zijn naam. Ezechiël is priester. ‘Wees heilig want Ik, de HEER, jullie God, ben heilig’ zegt God in priesterboek Leviticus. Het probleem is dat Gods volk niet heilig wordt. Ook niet door goede instellingen zoals Gods wetten en Gods tempel. Daarom treft de verbondsvloek uit Deuteronomium uiteindelijk Gods volk.[xii] Gods bevrijdingsweg loopt morsdood (Ezechiël 37).

Vanuit de verte spreekt Ezechiël over Gods weg in Jezus (1 Petrus 1:11). In Jezus loopt God onze doodlopende paden helemaal uit. Golgota is daarvan het ultieme bewijs. In Jezus gaat God zelf aan de verbondsvloek van Deuteronomium en Ezechiël ten onder.[xiii] Jézus is daarmee uitweg voor alle volken (Romeinen 1-3). Ezechiël laat je de diepte proeven die in het Nieuwe Testament zit. Paulus zegt: ‘wij volgden alle zelfzuchtige verlangens en gedachten die in ons opkwamen en stonden van nature bloot aan Gods toorn, net als ieder ander. Maar omdat God zo barmhartig is… heeft Hij ons, die dood waren door onze zonden, samen met Christus levend gemaakt’ (Efeze 2:3-5). Die paar zinnen vatten Ezechiël perfect samen.

Meeste mensen deugen
Luisteren naar Ezechiël is en blijft belangrijk voor christenen. In onze cultuur geloven de meeste mensen niet in God. We zijn op zoek naar nieuwe, aansprekende verhalen. En dat moet vooral niet somber zijn. Rutger Bregman inspireert met zijn boek De meeste mensen deugen. En Sander Kollaard kreeg de Libris-Literatuurprijs voor zijn boek Uit het leven van een hond. Lovend sprak de jury van een ‘positief mensbeeld’ (cursivering juryrapport).

Christenen leven volop in deze tijd. Spreken over zonde wordt snel als ongemakkelijk ervaren. Denk aan een recente discussie in de GKv over de eerste doopvraag waarin zonde ter sprake komt.[xiv] Moet je niet blij zijn dat er überhaupt geloof is? Benadruk dat God liefde is, zeggen sommige gelovigen. Maar God doorkruist onze tijdgeest. Ezechiël leert dat al. Het komt alleen goed dankzij Jezus.

Kruisdood
Vooral als het gaat over Golgota is het zaak goed op te letten. Uiteindelijk gaan vragen over zonde en Gods oordeel de kern van het geloof raken. Dit gebeurt al een poosje onder westerse christenen. Ik denk hierbij aan de discussie over de betekenis van Jezus’ kruisdood.[xv] Die discussie speelt al langer in Amerika maar heeft ons land inmiddels ook bereikt. Het gaat over vragen als: kun je wel zeggen dat Jezus Gods oordeel droeg; maak je van God dan geen ‘kwade’ God die zijn zoon ‘mishandelt’? Stierf Jezus niet uit liefde? Waarom zou het bij Golgota ook moeten gaan over Gods oordeel over zondaren? Deze vragen zijn de meest essentiële geloofsvragen. Want dit gaat over de vraag wie God is.[xvi]

De HEER der heerlijkheid (Ezechiël 1) gekruisigd (1 Korintiërs 2:8)! God ‘doorkruist’ onze (positivistische) gedachten. Ezechiël werpt licht op de hedendaagse discussie over de betekenis van Jezus’ kruisdood.

Vanuit ons hedendaagse cultuurpositivisme en vanuit ons eigen hart zijn bovenstaande vragen over Jezus’ kruisdood te plaatsen. Maar deze vragen onthullen vooral hoever sommige christenen bij het Bijbelse getuigenis vandaan zijn geraakt. Juist daarom is het raadzaam om Ezechiël te lezen. Dat werkt genezend en helend. Niet alleen omdat Ezechiël bladzijden lang openhartig over zonde spreekt. Gelukkig kent God ons in al onze zwakheden en tekorten.[xvii] Maar met name is Ezechiël helend omdat God duidelijk maakt dat Hij God ‘uit één stuk’ (heilig) is. Gods recht, barmhartigheid, trouw en liefde gaan hand in hand. Onmogelijk kun je een tegenstelling maken tussen Gods liefde en Gods oordeel alsof dat twee verschillende ‘aspecten’ zouden zijn waaruit wij zouden kunnen kiezen.[xviii] God is Een (Deuteronomium 6:4).

Ezechiël is zo groots omdat God bij herhaling zegt dat Hij – de heilige God – ervoor zal zorgen dat aan alle zonden en wonden een einde komt.[xix] God belooft hoogstpersoonlijk te midden van zijn volk te zullen leven. Door oordeel heen komt er eindeloos perspectief. Dit evangelie over Jezus’ dood verwoordt Paulus later zo: God heeft hem die de zonde niet kende voor ons tot zonde gemaakt (2 Korintiërs 5:21). Zo komt het goed.

OnderWeg (NGK/GKv), 26 september 2020.

Zie KNOWN. Inleiding op prekenserie Ezechiël (8 april 2020), ook in korte versie te lezen. Onderaan deze blog staat een overzicht van mijn preken over Ezechiël.

Voetnoten
[i] Zie Hoe de Geest ons vernieuwt. Preek Ezechiël 36.
[ii] Na Gods oordeel over de volken breken die vergezichten open. Zie Hoe God herder is. Preek Ezechiël 34.
[iii] Gods oordeel over zijn volk loopt vanaf hoofdstuk 2/3 – 24. Gods oordeel over de volken: hoofdstuk 25-32.
[iv] Zie bijvoorbeeld Profetie next level. Preek Ezechiël 3 en 4. En vooral Ezechiël 8, zie Het gunstige vestigingsklimaat van het afgodenbedrijf.
[v] Zie een preek over Gods oordeel over de volken (Ezechiël 25-32). De vorsten die geoordeeld worden hebben de trekken van Gods tegenstander de slang, de duivel uit Openbaring. De context van delen van die hoofdstukken is paradijslijk. De schepping en het paradijs komen terug in het visioen van Ezechiël 40-48. Zie Gods genade-rivier. Preek 2 tempelvisioen.
[vi] Zie Hoe God ons een spiegel voorhoudt (preek Ezechiël 20). De Exodus komt ook terug in het visioen van Ezechiël 40-48. Zie Gods genade-rivier. Preek 2 tempelvisioen.
[vii] Vanaf het begin is het Ezechiëls opdracht om dit aan te kondigen. Zie verder Hoe God bij mensen woont (preek Ezechiël 11) en Hoe de wereld op haar einde loopt. Preek Ezechiël 24.
[viii] Zie God vernietigt het kwaad (preek Ezechiël 38 en 39) en God maakt alles nieuw (preek 1 tempelvisioen). Die hoofdstukken werken uit wat eerder (hoofdstuk 34 en verdere) beloofd wordt.
[ix] Zie Preken over inbreng vanuit de gemeente. Hoe kies je een preek-thema? Blogpost 2019.
[x] Voor deze beide aspecten, zie inleidende preek 2 Hoe indrukwekkend is God (Ezechiël 1) en de inleiding KNOWN (onder Jeremia en Openbaring).
[xi] Zie Bloei op in Gods koninkrijk. Preek Ezechiël 15. Ezechiël 16, zie preek daarover, hoort ook bij de hervertelling. Dat hoofdstuk roept – samen met Ezechiël 23 – (plaatsvervangende) schaamtegevoelens op. En in de tijd van #metoo nog wel meer. Iemand zei in reactie op die preek dat je beter niet over dit soort hoofdstukken kunt preken. Hoofdstuk 20 sluit de hervertelling. Zie preek hoofdstuk 20. Een aparte preek hield ik over het moeilijkste vers van Ezechiël 20 (vers 25 en 26).
[xii] Het m.i. moeilijkste vers van Ezechiël gaat hierover. Zie Hoe God trouw is in vloek en zegen. Preek Ezechiël 20:25 en 26. De verbondsvloek komt duidelijk terug in Ezechiël 37. Zie Alleen God weet of het goed komt.
[xiii] Zie Alleen God weet of het goed komt. Goede Vrijdag met Ezechiël 37.
[xiv] Zie Discussie over eerste doopvraag is een teken van secularisatie (blogpost 2019). Zie ook De relevantie van de Dordtse Leerregels (OnderWeg 2019). Zie ook mijn blog over het interessante en mooie boek Oer (geloof en wetenschap). Ik vind dat dat boek goed schrijft over menselijk tekort maar hierin soms ook te hedendaags is, zie de blog over Oer, onder God en mens, niet vrijblijvend).
[xv] In de cursus De God die ik niet begrijp (najaar 2019, n.a.v. het boek van Chr. Wright met die titel) hebben we onder andere bij de hier genoemde vragen stil gestaan.
[xvi] Zie mijn blogtekst over preken in Corona-tijd; het moet in de kerk gaan over de vraag wie God is. Zie ook mijn longread over kerk-zijn in deze tijd (casus vrouwelijke ambtsdrager) waarin ik aangeef een verandering in de Godsleer waar te nemen.
[xvii] Zie Volharding der heiligen. Inleiding over slothoofdstuk van de Dordtse Leerregels (Klein Convent, 2019).
[xviii] Duidelijk blijkt dat bijvoorbeeld in Ezechiël 3/4 zie Profetie next level en Hoe God bij mensen woont (preek Ezechiël 11). Denk ook aan de indrukwekkende Psalm van Mozes (Psalm 90), zie Een mens is voor een tijd een plaats van God en God is de goede rechter (boete-psalm 51).
[xix] Deze belofte loopt als een rode draad door het boek heen. Alleen het feit van Gods verschijning in heerlijkheid (Ezechiël 1) geeft te denken. Zie verder Profetie next level (Ezechiël 4) en de opmerkelijke belofte in dieptepunt-hoofdstuk 11, zie Hoe God bij mensen woont. Zie verder Hoe God herder is te midden van zijn volk (Ezechiël 34), Hoe de Geest ons leven nieuw maakt (Ezechiël 36), Alleen God weet of het goed komt (Ezechiël 37), God maakt alles nieuw (preek 1 tempelvisioen) en Gods genade-rivier (preek 2 tempelvisioen).